Titel

Lexicon bij Hoofdstuk 2 over Buitenzintuiglijke Waarneming

Geplaatst door

Parapsychologische Encyclopedie   (publicatiedatum: 4 October, 2006)

Samenvatting

Lexicon bij Hoofdstuk 2 over Buitenzintuiglijke Waarneming van de Encyclopedie van de Parapsychologie.


Tekst

 

Lexicon bij buitenzintuiglijke waarneming

Aberfan: dorpje in Wales, waarin in 1966 tijdens een mijnramp in totaal 144 mensen de dood vonden, waaronder 128 kinderen. De Engelse psycholoog J.C. Barker plaatste een oproep voor eventuele voorgevoelens of waardromen van deze catastrofe. Hij documenteerde zo onder meer 24 gevallen van precognitieve ervaringen met getuigenverklaringen van derden erbij. Het grootste deel bestond uit dromen van schreeuwende kinderen, een zwarte massa, een Wels landschap, etc.

Abraham Lincoln: Amerikaanse president, die twee weken voordat hij werd vermoord een voorspellende droom had over een sterfgeval op het Witte Huis. In de droom vroeg hij een soldaat wie er in de kist lag, en deze antwoordde: de president van de Verenigde Staten.

Abzapfen von Vorstellungen: Duitse term voor gedachtenlezen, telepathie.

Agent: ander woord voor zender tijdens ESP-experiment

Akasha-Kronieken: aan de theosofie ontleende term (uit het Sanskriet), waarmee een soort van kosmisch geheugen wordt aangeduid, waarin elke ervaring en gebeurtenis die ooit plaatsvond, zou zijn opgetekend en bewaard.

Alexander Conlin, Claude : bekende Amerikaanse mentalist uit de eerste helft van de 20e eeuw, bekend als Alexander, the Man Who Knows. Paste conventionele goocheltrucs toe om zijn publiek de illusie te geven dat hij over ESP te beschikte.

Algeest: de geest van (een) God, die alle persoonlijke geesten in zich zou verenigen.

Alziel: (hier) synoniem voor algeest.

Animal PSI: PSI bij dieren, afgekort als ANPSI.

Anomale cognitie: vormen van cognitie (waarnemings, denk- en herinneringsprocessen) die niet passen in het gangbare natuurwetenschappelijke wereldbeeld, oftewel paragnosie.

ANPSI: afkorting van Animal PSI.

Apocalyps: het woord Apocalyps betekent letterlijk 'onthulling' of 'openbaring'. 
Aangezien in dit verband meestal wordt gedacht aan het bijbelboek Openbaringen, is het woord Apocalyps min of meer synoniem geworden voor de dag des oordeels.

ASW: afkorting van Aussersinnliche Wahrnehmung.

Associatie-theorie van Carington:theorie over telepathie van W.W. Carington volgens welke afzonderlijke mensen psychisch gezien één geheel vormen.

Aussersinnliche Wahrnehmung: Duits voor buitenzintuiglijke waarneming.

Auto-prémonition de mort: Frans voor een precognitieve indruk van je eigen dood.

Backster, Cleve: Amerikaanse expert op het gebied van de polygraaf (leugendetector) die meende dat hij het bestaan van emotionele en zelfs telepathische reacties van planten op externe gebeurtenissen en gedachten had bewezen.

Barton, Elizabeth: visionaire rooms-katholieke non, geboren rond 1506, geëxecuteerd rond 1534. Bijgenaamd ‘de Non van Kent’. Raakte rond haar 19e vaak in trance en vertelde dan wat er ergens anders gebeurde. Verzette zich tegen een scheiding van Henri VIII.

Bechterev, Vladimir: Russische neurofysioloog en parapsychologie met onder meer een grote interesse in hypnose en in telepathie met dieren.

Bem, Daryl: hedendaags psycholoog en parapsycholoog verbonden aan de Cornell Universiteit. Betrokken bij de evaluatie van kwantitatief onderzoek naar ESP.

Beoordelaars: Nederlands voor ‘judges’, betrokken bij de beoordeling van de antwoorden van proefpersonen bij free-response kwantitatief onderzoek naar ESP, zoals droomonderzoek, Ganzfeld-onderzoek en Remote Viewing-experimenten.

Berger, Rick E.: ontwikkelde samen met Charles Honorton en Mario Varvoglis het eerste geautomatiseerde Ganzfeld-systeem oftewel ‘autoganzfeld’

Bessent, Malcolm: bekende Engelse paragnost (1944-1997). Onder meer betrokken bij kwantitatieve experimenten met precognitie.

Bligh Bond, Frederic: Britse auteur die er van overtuigd was dat zijn opgravingen in Glastonbury berustten op telepathisch contact met overleden monniken. Het geval wordt echter ook gezien als een mogelijk geval van retrocognitie ten behoeve van psychic archeology.

Boerenkamp, HG: Nederlandse parapsycholoog, bekend om zijn promotieonderzoek naar paragnosten waaruit bleek dat slechts een fractie van hun uitspraken mogelijk op ESP berustten. Stelde echter wel over de parapsychologie: ‘Dit is echter maar een deelgebiedje. Er zijn andere gebieden in de parapsychologie zoals de observationele theorieën, spontanegevallenanalyses, paranormaal genezen e.d., waar nog veel onderzoek noodzakelijk is.’

Boomknuffelen: vorm van ‘sociaal’, spiritueel contact met bomen.

Booth, David: Amerikaan die in 1979 10 nachten achter elkaar droomde over en ernstig vliegtuigongeluk en dat meldde bij de Federal Aviation Administration van Greater Cincinnati Airport. Vier dagen na zijn melding stortte er een DC-10 neer op het O’Hare vliegveld van Chicago.

Bose, Jagadish Chandra: Indiase arts die probeerde aan te tonen dat planten vergelijkbaar reageren op aanraking en opwinding als dieren.

Brahan, Ziener van: bijnaam van Schotse17e-eeuwse helderziende Kenneth Mackenzie alias Coinneach Odhar, bekend om zijn mogelijk precognitieve gaven. Enkele van uitspraken zijn toe te schrijven aan gezond verstand, maar hij lijkt ook echte paranormale voorspellingen te hebben gedaan, met name over de toekomst van Schotland.

Brown, Derren: populaire hedendaagse illusionist, geboren in 1971. Berucht om zijn waagstukken tijdens televisie-shows.

Browne, Sylvia: Amerikaanse paragnoste of ‘psychic’, auteur van bestsellers.

Burt, Cyril L.: Engelse psycholoog en parapsycholoog (1883-1971). Deed veel onderzoek naar de erfelijkheid van intelligentie bij tweelingen en na zijn dood zou men hebben vastgesteld dat hij met gegevens geknoeid had.

BZW: afkorting van buitenzintuiglijke waarneming

Call: elke keer dat een proefpersoon bij statistische kaartexperimenten een kaart moet ‘raden’.

Cardanus, Hieronymus: Italiaanse arts, wiskundige en astroloog die enkele precognitieve ervaringen had, onder andere over het droevige lot van zijn zoon.

Carington, W. Whately: Britse parapsycholoog (1895-1947), zie Associatie-theorie van Carington.

Cartomantie: systeem waarbij men in staat zou zijn tot het doen van paranormale uitspraken op basis van willekeurig gekozen speel-, Tarot- of andere kaarten. De kaarten zouden onbewust gekozen kunnen worden door middel van ESP zodat ze van toepassing zijn op een vraagstelling, of anders stimulerend werken op paragnostische vermogens.

Cassandracomplex: psychiatrische stoornis, waarbij iemand beweert precognitieve kennis te bezitten over toekomstige tragische gebeurtenissen die hij zelf niet zou kunnen verhinderen. Verwijst naar de profetes Cassandra uit de Griekse mythologie. Zij kreeg haar profetische gaven van de verliefde god Apollo, maar hij zorgde er voor dat niemand haar voorspellingen serieus zou nemen nadat ze hem had afgewezen als minnaar.

Cayce, Edgar: Amerikaanse ‘ziener’ uit Kentucky die al als kind paranormale ervaringen had. Ontwikkelde zich later tot zogeheten trancemedium en was toen naar verluidt in staat paranormale diagnoses te stellen en retrocognitieve en voorspellende uitspraken te doen. Zou samengewerkt hebben met reguliere artsen. Er bleven meer dan 14000 ‘readings’ van Cayce bewaard bij de Association for Research and Enlightenment (ARE).

 

Cayce, Hugh Lynn: zoon van Edgar Cayce die een haart-liefde relatie met hem had. Drijvende kracht achter de Association for Research and Enlightenment.

Cazotte, Jacques: 18e eeuwse Franse schrijver met een grote verbeeldingskracht. Zou veel gedetailleerde precognitieve visioenen hebben gehad, onder meer rond de Franse Revolutie.

Cheiro: zie Louis Hammon

Clairaudience: helderhorendheid, dat wil zeggen helderziendheid waarbij men werkt met auditieve prikkels.

Clairvoyance: helderziendheid.

Clairvoyance, trave(l)ling: vorm van helderziendheid waarbij men het gevoel heeft met (een deel van) zijn bewustzijn naar een andere plaats te ‘reizen’ om die te kunnen waarnemen en beschrijven.

Clever Hans: Duits paard, voluit genaamd Hans von Osten, dat begin 20e eeuw in Berlijn leefde. Zou in staat zijn geweest om complexe wiskundige problemen op te lossen door te stampen met een poot tot het juiste antwoord op een vraagstuk op een schoolbord was geschreven. Wetenschappers concludeerden aanvankelijk dat Hans kon rekenen, maar later bleek dat zijn antwoorden alleen juist waren als zijn eigenaar de antwoorden kende. Hans bleek te letten op allerlei onwillekeurige lichamelijke signalen waaruit hij kon opmaken of hij moest stoppen of niet.

Cohn-Simmen, Shari A.: hedendaagse psycholoog en parapsycholoog verbonden aan de University of Edinburgh die zich onder meer bezig houdt met ESP en andere paranormale, religieuze en transpersoonlijke ervaringen, en met het verband tussen dergelijke ervaringen en creativiteit.

Cold reading: vaardigheid om schijnbaar moeiteloos informatie over iemand te verzamelen door middel van nauwkeurige observaties, algemene ontwikkeling en mensenkennis. Techniek die volgens debunkers door alle paragnosten gebruik wordt.

Collectieve straf: straf van hogerhand in de vorm van natuurrampen of ziekten voor collectief wangedrag. Profeten kunnen waarschuwen voor een collectieve straf en mensen manen hun leven te beteren.

Collectieve waarneming: term waarmee men specifiek de collectieve waarneming van paranormale verschijnselen of verschijningen aanduidt.

Collectieve zegening: beloning van hogerhand voor goed gedrag van een bevolkingsgroep. Profeten kunnen collectieve zegeningen in het vooruitzicht stellen wanneer mensen hun leven beteren.

Collective percipiency: Engels voor collectieve waarneming.

Communicatiemodel: model van ESP in termen van ruimere theorieën over communicatie, met een zender en een ontvanger, etc.

Connaissance paranormale: Franse term voor paragnosie.

Connaissance supernormale: Franse term voor paragnosie.

Coronado, Pam: Amerikaanse "intuïtieve" detective die gebruik maakt van mogelijk paragnostische indrukken bij vermissingszaken van kinderen.

Creery, Gezusters: zusters, bestudeerd door de SPR, die telepathisch met elkaar zouden kunnen communiceren. Helaas bleek het te gaan om een vorm van mentalisme.

Crisis-paragnosie: gevallen van ESP waarbij iemand een indruk krijgt over een mens of dier die zich op dat moment in een toestand van crisis bevindt, zoals bij levensgevaar, ernstige ongevallen, etc.

Crisis-telepathie: ander woord voor crisis-paragnosie.

Crisis-verschijnselen: ander woord voor crisis-paragnosie.

Critical Ratio: een getal waarmee de mate van significantie van de resultaten van een serie experimenten statistisch wordt aangegeven. De critical ratio wordt berekend door de bij de proeven verkregen afwijking van het zogeheten kansgetal te delen door de te berekenen standaarddeviatie.

Croesus: Griekse koning die verschillende orakels op de proef stelde door te vragen wat voor een ongewone, ingewikkelde handeling hij op dat moment verrichtte. Alleen het orakel van Delphi slaagde erin het juiste antwoord te geven. Deze proef lijkt op hedendaags ESP-onderzoek.

Croiset, Gerard: zeer beroemde Nederlandse paragnost en paranormaal genezer (1909-1980). Was geneigd zichzelf te overschatten, maar waarschijnlijk wel in staat tot echte paragnostische waarnemingen. Werkte nauw samen met W.H.C. Tenhaeff die resultaten van onderzoekingen met Croiset helaas mooier voorstelde dan ze (al) waren. Deed mee aan zogeheten stoelenproeven en leverde informatie bij vermissingen.

Crypt(a)esthesie: verouderde term van Charles Richet voor ESP. Letterlijke betekenis: verborgen gevoeligheid (Grieks)

Cryptoscopie: verouderde term voor ESP. Letterlijke betekenis: verborgen schouwing.

Crystal gazing: kristalkijken.


Cumberlandisme: term, afgeleid van de Engelsman Stuart Cumberland (eig. Charles Garner), die omstreeks 1880 zeer bekend was als variété-spierlezer. Cumberland gaf zichzelf uit voor telepaat.

Da Silva, Fabio: directeur van het Braziliaanse Ganzfeld-Laboratorium aan de Faculteit voor Biopsychische Wetenschappen aan de Universiteit van Curitiba, Parana.

Deck: een pak van 25 ESP-kaarten.

Decline effect: klaarblijkelijke neiging van PSI-effecten om na verloop van tijd af te nemen. Debunkers schrijven dit toe aan bedrog of gebrekkige condities in de beginfase van het onderzoek naar het effect. Psychologische verklaringen (zoals verveling) lijken echter minstens zo aannemelijk.

Delmore, Bill: zeer begaafde Amerikaanse proefpersoon die deelnam aan experimenten met gewone speelkaarten. Skepticus Persi Diaconus schreef de resultaten toe aan gegoochel.

Derde oog: fijnstoffelijk orgaan, verbonden aan de zogeheten voorhoofdschakra ter hoogte van de pijnappelklier, dat verantwoordelijk zou zijn voor de mate waarin men in staat is tot het doen van paragnostische waarnemingen.

Dermo-optische verschijnselen: letterlijk vorm van waarneming waarbij de huid gebruikt zou worden om te zien. Mogelijk berustend op subliminale waarneming of ESP.

Deuteroscopie: letterlijk tweede gezicht (Grieks), het vermogen tot het krijgen van paranormale visioenen.

Didier, Alexis: 19e eeuwse Franse ‘magnetisch helderziende’ (paragnost) die zo beroemd was om zijn mogelijke gaven dat zelfs Engelsen hem om raad kwamen vragen.

Dimitrova, Vanga: Bulgaarse blinde paragnoste (1911-1996). Haar begaafdheid bleek uit talloze paragnostische consulten. Stond bekend als Baba Vanga (oma Vanga).

Divinatie: het afleiden van inzichten uit allerlei (voor)tekenen. Werd vroeger ten onrechte gebruikt als synoniem voor paragnosie.

Dixon, Jean: bekende Amerikaanse paragnoste die ook paranormaal genezer zou zijn geweest. Zou onder meer de moord op Kennedy hebben voorzien. Berucht om haar vele voorspellingen die niet uitgekomen zijn, zoals een biologische oorlog met China in 1958.

Doelplaat: Nederlands woord voor target.


Dubbeldroom: een droom die telepathisch gedeeld wordt met iemand anders.

Dunne, Brenda J.: vooraanstaande Amerikaanse parapsychologe. Coördinator van het PEAR laboratorium.

Dunne, J.W. Britse fysicus die gefascineerd was door zijn eigen merkwaardige precognitieve dromen en daar het boek An experiment with Time over schreef. Het ging hem om gewone, fragmentarische dromen met klaarblijkelijk precognitieve elementen erin. Men vernoemde het zogeheten Dunne-effect naar hem.

Dunne-effect: fragmentarische voorspellende dromen, waarbij de precognitieve indrukken vermengd zijn met ander materiaal. Vernoemd naar J.W. Dunne. Het gaat doorgaans om ogenschijnlijk banale gebeurtenissen.

Dunninger, Joseph: bekende Amerikaanse goochelaar, geboren in 1892. Werd zeer beroemd om zijn mentalistisch kunnen. Bestreed bedriegers en daagde eventuele echte paragnosten uit om zijn prestaties te evenaren.

Eidetische beelden: nauwkeurige, gedetailleerde visuele beelden van een complex patroon. Beelden die een exacte kopie zijn van de oorspronkelijke zintuiglijke ervaring.

Ehrenwald, Jan: 20e-eeuws prominente Amerikaanse psychiater en parapsycholoog, geboren in Hongarije

Empathie: inlevingsvermogen.

ESP-kaarten: ander woord voor Zener-kaarten.

ESP-projectie: ander woord voor remote viewing.

Experimenter (expectancy) effect: effect van de verwachtingen van een proefleider op de resultaten die er bij zijn onderzoek worden behaald.

Extériorisation de la sensibilité: Franse term die verwijst naar het vermogen om prikkels te ervaren buiten het eigen lichaam.

Faraday-kooi: natuurkundig instrument waarmee men normale straling kan buitensluiten bij parapsychologische experimenten.

Fatima: Portugees dorpje waarin in 1917 drie herderskinderen visioenen zouden hebben gekregen van de Heilige Maagd Maria. Daarbij zouden ze onder meer een drietal ‘geheimen’ van haar hebben doorgekregen. Er is lange tijd gedacht dat het derde geheim over een derde wereldoorlog zou gaan, maar het blijkt in werkelijkheid een geslaagde moordaanslag op de paus te betreffen. De voorspellingen van Fatima zijn waarschijnlijk niet paranormaal.

File drawer problem: argument van skeptici dat parapsychologen een heleboel mislukte experimenten in de la (drawer) laten liggen, zodat er een verkeerd beeld zou ontstaan van de successen. Parapsychologen hebben dit argument inmiddels effectief getackeld doordat ze aangetoond hebben dat er opdat de uitkomsten van meta-analyses aan toeval kunnen worden toegeschreven, veel meer experimenten hadden moeten worden uitgevoerd dan fysiek mogelijk is.

Fluisterhypothese: verklaring van telepathie, geopperd door de Deen A. Lehmann, door middel van nauwelijks hoorbaar gefluister. Ontkracht door experimenten waarbij zender en ontvanger fysiek van elkaar gescheiden zijn.

Forced choice: methode waarbij een proefpersoon uitsluitend mag kiezen tussen van te voren bepaalde mogelijkheden.

Forthuny, Pascal: Franse schrijver, kunstenaar, musicus en criticus. Paragnost die bestudeerd werd door diverse parapsychologen, waaronder Osty bij precognitieve stoelenproeven.

Free response: methode waarbij een proefpersoon vrij zijn of haar indrukken mag weergeven.

Futurologie: wetenschap van toekomstige ontwikkelingen. Heeft niets te maken met precognitie.

Ganzfeld: methode bij kwantitatief ESP-onderzoek waarbij de normale visuele en auditieve prikkels worden buitengesloten door afscherming van de ogen en oren.

Garwell, Barbara: huisvrouw met precognitieve ervaringen uit Hull (Engeland). In de jaren ’80 onderzocht door dr. Hearne. Schijnt onder meer visioenen te hebben gehad rond de Falkland-oorlog en de moordaanslag op de paus.

Gedachtenlezen: verouderde, populaire term voor telepathie.

Geestdans, Indiaanse: ritueel waarbij Noord-Amerikaanse indianen visioenen probeerden op te roepen.

Generaal Custer: In mei 1876 trok General George Custer met 600 manschappen op, om zich bij andere troepen te voegen in een campagne tegen Sioux Indianen. Terwijl leden van de plaatselijke bevolking hen uitzwaaiden zagen ze tot hun verbazing dat ongeveer de helft van hen de lucht in ‘reed’ en uit het zicht raakte terwijl de rest normaal te zien bleef. Dit vreemde visioen werd opgevat als een gruwelijk voorteken. Ongeveer de helft van zijn troepen en Custer zelf werden namelijk op 25 juni dat jaar gedood door de verenigde stammen van de Sioux Indian Nation.

GESP: gangbare afkorting van General Extra-Sensory Perception. Gebruikt bij experimenten waarbij men geen onderscheid kan maken tussen helderziendheid en telepathie.

Groote, André: populaire Nederlandse huisparagnost van het Zwarte Gat. Auteur van diverse boeken en columns. Legt online dromen uit. Ook zanger en tekstdichter.

Grijpproeven: variant op de stoelenproeven waarbij een paragnost precognitief een beschrijving geeft van iemand, die samen met veel anderen op een vastgestelde datum tijdens een bijeenkomst een voorwerp op een schaal zal leggen. Het voorwerp wordt vervolgens door een willekeurig geselecteerde persoon aangewezen. Een proef is geslaagd als de persoonsbeschrijving overeenstemt met de eigenaar van het ‘gegrepen’ voorwerp.

Hallucinatie: een subjectieve waarneming waar geen externe, fysieke werkelijkheid aan ten grondslag ligt. Een hallucinatie kan erg levendig en natuurgetrouw zijn, en wordt door de persoon zelf voor een zintuiglijke waarneming aangezien. Er bestaan organische en psychogene hallucinaties.

Hammid, Hella: succesvolle Amerikaanse proefpersoon bij Remote Viewing experimenten.

Hamon, Louis: Amerikaanse ziener die bekend stond onder de artiestennaam Cheiro. Schreef in 1925 Cheiro’s World Predictions. Zou in talloze gevallen de overlijdensdatum van cliënten hebben voorspeld, evenals ontwikkelingen in de wereldpolitiek. Zo voorspelde hij het ontstaan van een joodse staat Israël. Edgar Cayce zou volgens aanhangers van Cheiro plagiaat hebben gepleegd door diens voorspellingen (onder andere over Atlantis) zonder bronvermelding over te nemen.

Hanussen, Erik Jan: pseudoniem van Hermann Steinschneider (1889-1933), afstammeling van Duits geslacht van rabbijnen. Variétéartiest die telepathie aan de kaak stelde als mentalistische trucs. Sloot zich ondanks zijn joodse afkomst aan bij de NSDAP. Raakte in ongenade en werd in 1933 vermoord. Volgens diverse bronnen zou Hanussen in sommige gevallen echte paragnostische indrukken hebben gebruikt.

Heide, Jan C. van der: hedendaags Nederlands hypnotherapeut, paragnost en auteur.

Heilijgers, Cor: overleden Nederlands paragnost en auteur. Leverde bijdragen aan vermissingszaken en maakte deel uit van kwalitatieve onderzoeken van W.H.C. Tenhaeff, Karl Hagenbuchner en J. Fahl. Schreef autobiografische verhandelingen over zijn paragnostische gaven. Gespecialiseerd in vermissingen.

Helderhorendheid: vorm van ESP die zich uit in de vorm van auditieve indrukken.

Heldervoelendheid: vorm van ESP die zich uit in de vorm van gevoelens.

Helderziend: paragnostisch.

Helderziendheid: overkoepelend term voor ESP of buitenzintuiglijke waarneming ten aanzien van (objecten, plaatsen of gebeurtenissen in) de fysieke werkelijkheid. Niet beperkt tot visuele indrukken. Paragnosie.

Helderziendheid in de ruimte: buitenzintuiglijke waarneming waarbij men fysieke dingen of gebeurtenissen waarneemt, die zich in het hier en nu bevinden.

Helderziendheid in de tijd: buitenzintuiglijke waarneming waarbij men fysieke dingen of gebeurtenissen waarneemt, die zich in het verleden (retrocognitie) of de toekomst (precognitie) bevinden.

Hellsehen auf Ruf: Duitse omschrijving van Hans Driesch voor een hypothetisch proces bij crisisverschijnselen, waarbij degene die in een crisis verkeert de ontvanger telepathisch aanzet tot helderziende waarneming van de situatie waarin de eerste zich bevindt.

Helm (met de helm op geboren worden): conditie (bestaande uit het geboren worden met een deel van de vliezen over het hoofd) die bevorderlijk zou zijn voor paragnostische vermogens. In meerdere opzichten een bakerpraatje.

Hits: Engels voor treffers bij parapsychologische experiment.

Hoebens, Piet Hein: Nederlandse skeptische journalist die aantoonde dat W.H.C. Tenhaeff opzettelijk resultaten van zijn kwalitatieve onderzoek soms fraaier voorstelde dan ze waren. Gevierd door skeptici als ontmaskeraar van deze parapsycholoog.

Honorton, Charles (Chuck): Amerikaans parapsycholoog (1946-1992) bekend om zijn kwantitatieve Ganzfeld-onderzoek naar ESP. Werkte aanvankelijk aan het Maimonides Medical Center. Richtte in 1979 de zogeheten Psychophysical Research Laboratories (PRL) op te Princeton (New Jersey). Was betrokken bij de discussies rond de parapsychologische meta-analyses. Liet bij zijn vroegtijdige dood een indrukwekkend aantal parapsychologische geschriften na.

 

Hopi-indianen: Amerikaanse indianenstam die opmerkelijke profetieën zou hebben gedaan die sommigen in verband brengen met de (problemen van de) moderne westerse manier van leven.

Hot reading: een techniek waarbij men informatie over iemands achtergronden en publieke gegevens verzamelt. Wordt vaak gebruikt door mentalisten en zou volgens debunkers alle schijnbaar spectaculaire successen van paragnosten verklaren.

Houtkooper, Joop M.: Nederlandse fysicus, sociale wetenschapper en parapsycholoog verbonden aan de universiteit van Giessen. Houdt zich bezig met Ganzfeldonderzoek en theorievorming rond anomale fenomenen.

Huisman, Focco: Nederlandse paragnost, genezer en auteur. Beweert telepathisch contact te kunnen leggen met (huis)dieren.

Hurk, Pieter van der: Nederlandse paragnost die na een val van een ladder paranormaal begaafd zou zijn geworden. Bekend onder de naam Peter Hurkos. Werd ontdekt door Andrija Puharich die hem naar de Verenigde Staten bracht. Liet zich bijna niet testen, behalve door Charles Tart, die geen echte begaafdheid kon vaststellen. Betrokken bij veel politieonderzoeken, onder meer naar vermissingen. Naar eigen zeggen met veel succes, maar volgens skeptici zou hij nooit iets hebben vertoond wat op echte paragnosie zou wijzen.

Hurkos, Peter: artiestennaam van Pieter van der Hurk.

Hyman, Ray: Amerikaanse skeptische psycholoog (van Russisch-joodse afkomst). Grote interesse in de psychologie van het geloof in paranormale ervaringen en in de waarheid rond PSI. Bekend vanwege zijn interacties met Charles Honorton.

Hyper(a)esthesie: uitzonderlijke gevoeligheid van de normale zintuigen die soms verantwoordelijk zou zijn voor schijnbaar bewijsmateriaal voor ESP.

Impregnatietheorie: theorie dat er bij psychometrie sprake zou zijn van een echte ‘impregnatie’ of indruk over de eigenaar van een inductor ‘in’ die inductor (of de aura daarvan) zelf. Wordt ontkracht door precognitieve psychometrie.

Indigo-kinderen: kinderen met bijzondere, waaronder paranormale, begaafdheden die door de omgeving vaak worden gezien als probleemkinderen. Ook: nieuwetijdskinderen.

Inductor: richtinggevend object, dat bij psychometrie ten doel heeft de paragnostische vermogens te concentreren op een bepaalde persoon of gebeurtenis.

Informatiereservoir: hypothetisch reservoir waarin informatie over alle gebeurtenissen die ooit hebben plaatsgevonden (en mogelijk nog zullen plaatsvinden) opgeslagen ligt en dat geraadpleegd kan worden via ESP.

Ingrifselhypothese: verouderd Nederlands woord voor impregnatietheorie.

Inneren: paragnostische parallel van het proces van herinnering waarbij herinneringen van een ander via ESP beleefd worden alsof het om eigen herinneringen of ervaringen zou gaan. Term van Tenhaeff.

Intuïtie: meerduidige term voor verschillende processen die gekenmerkt worden door juiste, niet-zintuiglijke en niet-rationele inzichten of ingevingen. Sommige vormen van intuïtie zouden verwant kunnen zijn aan onbewuste paragnosie.

Irlmaier, Alois: Duitse profeet (1894-1959) die verschillende opmerkelijke voorspellingen zou hebben gedaan. Bekend om zijn voorspelling van een Derde Wereldoorlog.

I-Tjing: Chinees orakelsysteem dat werkt met stokjes of munten die in totaal 64 zogeheten hexagrammen kunnen vormen en volgens sommigen ESP zou kunnen bevorderen.

Jackson Davis, Andrew: officiële naam van de zogeheten Poughkeepsie Seer (1896-1910). Een van de toonaangevende Amerikaanse spiritisten en schrijvers over het paranormale uit zijn tijd. Stelde net als later Edgar Cayce medische diagnoses en voerde paranormale genezingen uit. Hing een synthese van de ideeën van Swedenborg en Mesmer aan en werd gezien als een soort ‘Johannes de Doper’ van het spiritisme .

Jager, Berend: Nederlands leraar en schrijver, betrokken bij het Platform Nieuwetijdskinderen.

Jahn, Robert: Amerikaanse emeritus hoogleraar van de School of Engineering and Applied Science. Vice-president van de Society for Scientific Exploration en president van het International Consciousness Research Laboratories-consortium. Samen met B.J. Dunne betrokken bij strikt gecontroleerde parapsychologische experimenten waarin interacties tussen bewustzijn en machines werden bestudeerd. Erkent dat zijn experimenten een klein, maar theoretisch zeer belangrijk effect hebben aangetoond.

Janet, Pierre: Franse arts en psycholoog (1859-1847). Bekend om zijn onderzoekingen naar hysterie en dissociatie. Ontwikkelde theorie over het onbewuste en was in die zin een voorloper van Sigmund Freud. Bestudeerde ook parapsychologische processen, met name tijdens hypnose.

Jeanne d’Arc: Franse zieneres (1412-1431) die visioenen kreeg over een Franse vrijheidsstrijd tegen Engeland en daar als jonge vrouw zelf actief aan deelnam. Leek werkelijk over paragnostische gaven te beschikken. Werd na indrukwekkende overwinningen uiteindelijk verbrand als heks.

Joachim van Fiore: Italiaanse abt en mysticus (1132-1202). Zou profetische gaven hebben bezeten. Verkondigde afwijkende theologische doctrines, die uiteindelijk werden verboden.

Judges: zie beoordelaars.

Kaartleggen: zie cartomantie.

Karmascopie: term voor precognitie, volgens welke men niet de toekomst maar het karma dat uiteindelijk tot die toekomst zou kunnen leiden waar zou nemen.

Keene, M. Lamar: zogeheten ‘prins der spiritisten’, die naar eigen zeggen aan de lopende band bedrog zou hebben gepleegd. Publiceerde hier zelf het boek ‘The Psychic Mafia’ over, waarin hij stelt dat bedrog wel vaker voorkomt onder paragnosten.

Key-cards: de vijf al dan niet zichtbare ESP-kaarten, waarmee bijvoorbeeld de proefpersoon zijn pakken met kaarten, of die van de proefleider moet paren, etc.

Kosmisch geheugen: zie informatiereservoir.

Kreskin: bekende Amerikaanse mentalist, die beweert dat sommige goochelaars gebruik maken van PSI. Skeptici verbazen zich over dit soort uitspraken omdat Kreskin al beroemd genoeg was als goochelaar.

Kristallen bol: voorwerp waarbij een aantal mensen als ze er naar staren allerlei beelden zien verschijnen, die voortkomen uit hun onbewuste geest. Soms kunnen deze beelden berusten op paragnosie.

Kristalzien: het gebruik van een glazen of kristallen bol voor paragnostische doeleinden.

Kross, Ford: Amerikaanse mentalist die verklaard heeft dat er genoeg voorzorgsmaatregelen waren genomen om normale bronnen van informatie bij Ganzfeld-experimenten uit te sluiten.

Kulashova, Rosa A.: Russische paragnoste die in 1978 als authentiek werd erkend door de Sovjet Academie der Wetenschappen. Zou in staat zijn geweest om geblinddoekt teksten te lezen. Werd echter vaak betrapt op bedrog. Stierf al op 23-jarige leeftijd aan een hersentumor.

Lady Wonder: parapsychologische parallel van Clever Hans. Paard in Richmond (Virginia) dat in 1927 bestudeerd werd door Rhine toen men beweerde dat het dier ESP vertoonde. Het paard gebruikte speelgoedletters om antwoorden te spellen. Goochelaar Milbourne Christopher toonde aan dat als de trainer van het dier Lady Wonder niet op de hoogte was van het antwoord, het paard niet langer kon presteren. Hij voerde dit geval terug op een vermogen van het paard om te reageren op subtiele, onbewuste lichamelijke reacties van mensen.

Lanyi, Joseph de: bisschop van Grosswarden die op 28 juni 1914 droomde dat hij een rouwbrief ontving met het familiewapen van zijn voormalige student, de aartshertog Franz Ferdinand, erop. Vervolgens zag hij hoe de aartshertog werd doodgeschoten terwijl hij in een limousine reed. Hij kon niemand overtuigen van het voorspellende karakter van de droom, maar tien uur later werd de aartshertog inderdaad vermoord.

Lenormand, Madame: bijnaam van de Franse zieneres Marie Anne Adelaide (1772-1843). Leerde handlezen van zigeuners, berekende horoscopen en hield zich bezig met kaartleggen. Deed soms een hele dag over de interpretatie van één enkele kaart. Zelfs Napoleon en Joséphine raadpleegden haar. Belandde meermalen in de gevangenis vanwege beschuldigingen van hekserij.

Levy, Walter jr.: voormalig directeur van het Institute for Parapsychology. Werd in de jaren ’70 betrapt op het bewust knoeien met zijn apparatuur en nam vervolgens ontslag.

Limbeek, Joop van: Nederlands paragnost, paranormaal genezer en schaapherder. Deed mee aan kwalitatief parapsychologisch onderzoek. Dick West schreef het boek Gisteren en morgen is nu! over hem.

Lippe-Biesterveld, Irene van: Nederlandse prinses met een grote belangstelling voor spiritualiteit. Schreef onder meer het autobiografische boek Dialoog met de natuur, waarin ze onder andere stilstaat bij mogelijke ervaringen van telepathisch contact met dieren.

Loterij-proscopie: precognitieve indrukken die verband houden met winnende nummers in loterijen, roulette-nummers, uitslagen van paardenrennen, etc.

Lulova, Natalia: hedendaags Russisch-joods meisje in Brooklyn dat beweert dat ze geblinddoekt kon zien. Nam de beroemde uitdaging van James Randi aan, maar werd door hem beschouwd als bedriegster. Volgens skeptici zou ze een truc gebruiken die in Rusland erg bekend is.

Lydecker, Beatrice: hedendaagse Amerikaans paragnoste die zich gespecialiseerd heeft in telepathisch contact met dieren en paranormale veterinaire en dierpsychologische diagnostiek.

Madame de Thèbes: bijnaam van de vermaarde Franse handlezeres Anne Victorine Savigny.

Maimonides Medisch Centrum: Maimonides Medical Center, waaraan opzienbarend kwantitatief onderzoek naar ESP in dromen werd verricht. In 1985 erkende de psycholoog Irvin Child van Yale University dat de studies goed waren uitgevoerd, maar zijn conclusies werden door andere psychologen bijna volledig genegeerd.

Malachias: middeleeuwse ziener die een lijst opstelde van alle toekomstige pausen met symbolische omschrijvingen van hun naam, familienaam, achtergronden, voorkomen, etc. De lijst zou binnenkort aan zijn einde komen.

Mantische kunsten: traditionele magische technieken waarbij men al dan niet met behulp van ESP uit is op inzichten in heden, verleden of toekomst.

Margolis, Char: hedendaags Amerikaans paragnoste en medium dat ook in Nederland bekendheid geniet vanwege haar optredens op de televisie.

Massa-telepathie: hypothetische vorm van telepathie die aspecten van het gedrag van massa’s zou moeten verklaren.

Mehrleistung: Duitse term voor een vergrote psychologische of parapsychologische prestatie bereikt door gedeeltelijke uitschakeling van het waakbewustzijn.

Mentalisme: (hier) vorm van goochelen waarbij men paragnostische prestaties imiteert. Ook variété-telepathie.

Mentalist: beoefenaar van het mentalisme.

Métagnomie: Franse term voor paragnosie.

Métagnome: Franse term voor paragnost.

Metagrafologie: psychometrie op basis van handschriften

Métapsychique subjective: Franse term voor paragnosie.

Mikkers, Bote: bekende hedendaagse Nederlandse pendelaar.

Missers: het tegenovergestelde van treffers.

Missie: bekende hond uit Denver die paranormaal begaafd zou zijn geweest.

Monition: Franse term voor een paragnostische indruk van gebeurtenis, zonder precognitief aspect.

Morgana, Aimee: hedendaags Amerikaanse onderzoekster die communicatie en telepathie tussen mensen en papegaaien bestudeert. Betrokken bij het N’kisi-project waarbij de papegaai N’kisi veel meer dan men op basis van toeval zou verwachten toepasselijke uitspraken blijkt te doen. Hij zou overigens meer dan 700 woorden beheersen.

Mühliasl: Duitse ziener die opmerkelijke voorspellingen hebben gedaan over de wereldoorlogen.

Muscle-reading: Engels voor spierlezen

Muskellesen: Duits voor spierlezen.

Nabi: traditionele Hebreeuwse term voor profeet of paragnost.

Negatieve definitie van PSI: sommige skeptici beweren dat PSI-onderzoek geen wetenschap kan zijn, omdat het de dingen die het bestudeert slechts negatief zou definiëren, dat wil zeggen in termen van wat ze allemaal niet zijn. Deze kritiek doet echter totaal geen recht aan de parapsychologische theorievorming.

Nelson, Robert: Amerikaanse parapsycholoog die met Stanley Krippner in 1968 het zogeheten American Central Premonitions Registry oprichtte.

Nieuwetijdskinderen: in Nederland gangbaardere term voor Indigo-kinderen die verwijst naar de veronderstelling dat er steeds meer kinderen met onder andere paranormale gaven zullen komen.

N’Kisi Project: zie Aimee Morgana.

Nostradamus: gelatiniseerde naam van Michel de Notre Dame. Franse arts, ziener en astroloog. Schreef mysterieuze maar in het algemeen onbegrijpelijke profetische verzen, de zogeheten Centurieën. Parapsychologisch nauwelijks interessant als bron van precognitie.

Object reading: Engelse term voor psychometrie.

Observationele theorieën: parapsychologische theorieën die verband houden met quantummechanische theorieën rond de rol van de observator in de werkelijkheid.

Ontvanger: proefpersoon die via ESP indrukken moet opvangen over targets.

Optimal Stopping: manipulatie van parapsychologisch onderzoek door te stoppen tijdens piek van treffers.

Orakel van Delphi: Grieks orakel van Apollo uit de Oudheid dat door velen geraadpleegd werd. Zou in sommige gevallen uitspraken hebben gedaan die op paragnosie wijzen.

Ossowiecki, Stephan: Poolse ingenieur en paragnost die onder zeer strenge condities werd onderzocht door prominente parapsychologen. Eén van de beste kwalitatieve bewijzen voor het bestaan van ESP. Mary Rose Barrington schreef samen met Z. Weaver en Ian Stevenson een boek over hem.

Paauwe, Anton: populaire hedendaagse Nederlands paragnost.

Pachacamac, Orakel van: populair Inca-orakel in Peru gewijd aan de Pachacamac-godheid dat door zou leven in bepaalde katholieke praktijken.

Paragnosie: Nederlands woord voor anomale cognitie (gnosis = kennis) of ESP. Omvat telepathie en helderziendheid.

Paragnost: iemand die al dan niet vermeend meer dan gemiddeld beschikt over paragnostische vermogens of gaven.

Paragnostisch: met behulp van paragnosie.

Paragnostisch consult: consult bij een paragnost.

Paranormale oorlogvoering: toepassing van PSI voor militaire doeleinden.

Parise, Felicia: succesvol proefpersoon bij ESP-experimenten. Hematoloog werkzaam bij het Maimonides Medisch Centrum.

Parker, Adrian: hedendaags Brits klinisch psycholoog en parapsycholoog die zich onder meer bezighoudt met bewustzijn en Ganzfeld-onderzoek. Student van John Beloff.

Pearce, Hubert: begaafde proefpersoon bij kaartexperimenten van J.Gaither Pratt.

Pearce-Pratt series: een van de best gecontroleerde kaartexperimenten, uitgevoerd door J. Gaither Pratt met Hubert Pearce. Bij deze experimenten bevonden proefleider en proefpersonen zich in gescheiden gebouwen. Skepticus C.E.M. Hansel probeerde de resultaten van de proeven desondanks weg te verklaren door normale factoren.

Pearson, Edward: profeet uit Wales die in 1978 waarschuwde voor een aardbeving in Glasgow. Drie weken na de voorspelling was er inderdaad een aardbeving in Glasgow en andere delen van Schotland, terwijl ze erg zeldzaam zijn in dit deel van Groot-Brittannië.

Pendel: instrument bestaande uit een koord met daaraan een voorwerp (b.v. een ring, stukje metaal of steentje), gebruikt om via ideomotorische automatismen tot paranormale inzichten te komen.

Pendelaar: iemand die een pendel gebruikt voor paragnostische doeleinden.

Pendelen: het gebruiken van een pendel voor paragnostische doeleinden.

Perceptie: ander woord voor waarneming.

Percipiënt: verouderde term voor proefpersoon bij ESP-onderzoek.

Persoonlijkheidskenmerken: parapsychologen stelden vast dat sommige persoonlijkheidskenmerken bevorderlijk waren voor het vertonen van ESP. Zo zouden mensen die in de mogelijkheid van ESP geloven eerder scoren dan zij die dat niet doen. Ook een algemene positieve instelling en extraversie zou gj ESP-experimenten. Hematoloog werkzaam bij het Maimonides Medisch Centrum.

Parker, Adrian: hedendaags Brits klinisch psycholoog en parapsycholoog die zich onder meer bezighoudt met bewustzijn en Ganzfeld-onderzoek. Student van John Beloff.

Pearce, Hubert: begaafde proefpersoon bij kaartexperimenten van J.Gaither Pratt.

Pearce-Pratt series: een van de best gecontroleerde kaartexperimenten, uitgevoerd door J. Gaither Pratt met Hubert Pearce. Bij deze experimenten bevonden proefleider en proefpersonen zich in gescheiden gebouwen. Skepticus C.E.M. Hansel probeerde de resultaten van de proeven desondanks weg te verklaren door normale factoren.

Pearson, Edward: profeet uit Wales die in 1978 waarschuwde voor een aardbeving in Glasgow. Drie weken na de voorspelling was er inderdaad een aardbeving in Glasgow en andere delen van Schotland, terwijl ze erg zeldzaam zijn in dit deel van Groot-Brittannië.

Pendel: instrument bestaande uit een koord met daaraan een voorwerp (b.v. een ring, stukje metaal of steentje), gebruikt om via ideomotorische automatismen tot paranormale inzichten te komen.

Pendelaar: iemand die een pendel gebruikt voor paragnostische doeleinden.

Pendelen: het gebruiken van een pendel voor paragnostische doeleinden.

Perceptie: ander woord voor waarneming.

Percipiënt: verouderde term voor proefpersoon bij ESP-onderzoek.

Persoonlijkheidskenmerken: parapsychologen stelden vast dat sommige persoonlijkheidskenmerken bevorderlijk waren voor het vertonen van ESP. Zo zouden mensen die in de mogelijkheid van ESP geloven eerder scoren dan zij die dat niet doen. Ook een algemene positieve instelling en extraversie zou gunstig werken. Het is de vraag in hoeverre dergelijke gegevens generaliseerbaar zijn naar andere settings waarin ESP zou optreden.

Phénomènes intellectuels: Frans woord voor paragnosie.

Piskijker: ander woord voor waterkijker.

Platzversuche: Duits voor stoelenproef.

Position effects: de neiging van treffers in parapsychologische experimenten om bepaalde patronen te vertonen.

Postcognitie: retrocognitie.

Precognitie: paragnosie van toekomstige gebeurtenissen.

Pre-Columbiaanse voorspellingen: voorspellingen van pre-Columbiaanse volkeren zoals Azteken, Maya’s en Inca’s over de terugkeer van blanke goden die hen fataal werden na de komst van de Spaanse conquistadores.

Predictie: voorspelling.

Preferential matching: bij proeven, waarbij ongelegitimeerd raad-materiaal wordt gebruikt (bijvoorbeeld tekeningen) laat men de proefpersonen zelf zijn gissingen paren aan het materiaal waarnaar hij heeft moeten ‘raden’, maar waarvan hij de juiste volgorde niet kent.

Premonition: voorschouw oftewel precognitie.

Prince, Walter Franklin: Amerikaanse klinisch psycholoog (1863 - 1934). Zijn bekendste werk is The Doris Case of Multiple Personality over een geval van meervoudige persoonlijkheid waarbij ook telepathie zou zijn opgetreden.

Pro-(a)esthesie: verouderde Griekse term voor voorgevoel of voorgevoeligheid.

Profeet: religieuze benaming voor paragnost en prediker.

Profeteren: het doen van al dan niet vermeend paranormale uitspraken, meestal binnen een religieuze context.

Profetie: traditionele benaming voor voorspelling.

Prognose: al dan niet paranormale voorspelling over toekomstige ontwikkelingen.

Prognosie: Griekse term die letterlijk vooruit weten betekent.

Psi-gamma: Engelse benaming voor paragnosie.

Pure clairvoyance: zuivere helderziendheid, niet beïnvloed door telepathie.

Puthoff, Harold (Hal): Amerikaans theoretisch en experimenteel natuurkundige, directeur van het Institute for Advanced Studies te Austin. Zeer bekend vanwege zijn Remote Viewing-experimenten.


Pseudo-hallucinatie: een hallucinatie, waarvan de persoon in kwestie beseft dat het om een hallucinatie gaat.

PSI-missing: een niet normaal verklaarbare, significante negatieve afwijking van het toeval bij parapsychologisch onderzoek.

PSI-trailing: het vermogen van sommige huisdieren om buiten hun normale zintuigen om hun woning of baasje te traceren.

Psychic archeology: vorm van archeologie waarbij men retrocognitie gebruikt.

Psychic warfare: Engelse benaming voor paranormale oorlogvoering.

Psychische verschijnselen: paragnosie.

Psycho-graphology: Engels woord voor metagrafologie.

Psychometrie: het gebruik van een inductor om zich te concentreren op een bepaalde persoon en daar paragnostische indrukken over op te doen.

Psychometrischer Gegenstand: Duits woord voor inductor.

Psychoscopie: woord dat in parapsychologische kringen een tijdlang populairder was dan het synoniem psychometrie.

Pythia: Griekse priesteres van het Orakel van Delphi.

Radiësthesie: wichelroede lopen.

Randall, John L.: veelzijdig Brits onderzoeker, auteur en parapsycholoog. Verdedigde onder meer de verklaring van ESP bij dieren door een psychokinetische invloed van de menselijke proefleiders.

Reading: Engelse term voor paragnostisch consult.

Remote viewing: paragnosie met betrekking tot een onbekende locatie waar een zender zich bevindt.

Respons: reactie of keuze van een proefpersoon tijdens een experiment.

Retroactief: terug in de tijd werkend.

Retroactive causation: causale beïnvloeding door toekomstige gebeurtenissen van toevalsprocessen in het verleden.

Retrocognitie: paragnosie met betrekking tot het verleden, ook terugschouw.

Retrognosie: verouderd woord voor retrocognitie.

Retroscopie: verouderd woord voor retrocognitie.

Ruis: betekenisloze informatie.

Run: een afgerond aantal proeven oftewel trials bij kwantitatief parapsychologisch onderzoek.

Runen: mantisch systeem met oude Scandinavische magische lettertekens.

Sargent, Carl: bekend parapsycholoog, deed onder meer Ganzfeldonderzoek in Cambridge.

Schlitz, Marilyn: Amerikaanse directeur van het Institute of Noetic Sciences, gespecialiseerd in medische antropologie en PSI. Verbonden aan diverse parapsychologische onderzoeken.

Schmeidler, Gertrude: vooraanstaande Amerikaanse parapsychologe en experimenteel psychologe, emeritus hoogleraar verbonden aan de Universiteit van New York. Bestudeerde persoonlijkheidskenmerken van proefpersonen bij parapsychologische experimenten.

Schwartz, Berthold: veelzijdig Amerikaans psycholoog en parapsycholoog. Deed onder meer onderzoek naar de relatie tussen ESP en intieme banden, bijvoorbeeld tussen ouders en kinderen.

Scryer: kristalkijker.

Seherin von Prévost: bijnaam van Frederike Hauffe (1801-1829), een ‘sensitieve’ die aura’s zag en kon communiceren met overledenen. Beschreven door Justinus Kerner.

Sensitieve: mesmeristische term voor paragnost.


Secret life of plants: boek van P. Tompkins en C. Bird waarin onder meer de experimenten van Cleve Backster behandeld worden. De bekende Amerikaanse zanger Stevie Wonder vernoemde hier een nummer en zelfs een heel album naar.

Severi, Bruno: Italiaanse bioloog uit Bologna, geboren in 1946. Vice-president en wetenschappelijk coördinator van het Centro Studi Parapsicologici. Houdt zich voornamelijk bezig met naturalistisch onderzoek en theorie en filosofie van de parapsychologie.

Shared dreaming: Engels woord voor dubbeldroom.

Sheep-goat effect: voorbeeld van de invloed van persoonlijkheidskenmerken op de resultaten van parapsychologisch onderzoek, waarbij sheep over het algemeen staat voor een positieve houding tegenover positieve resultaten en goat voor een negatieve.

Shipton, Mother: zie Ursula Southiel.

Sibille: profetes uit de oudheid. Ook wel sybille.

Sibillijns: letterlijk ‘als een sibille’, precognitief.

Siderische slinger: verouderde term voor pendel.

Sinclair, Upton: veelzijdig Amerikaanse auteur (1878-1968) die bijna 100 boeken publiceerde. Er werden telepathische proeven met zijn vrouw uitgevoerd.

Smith, Penelope: bekend Amerikaans auteur over telepathische communicatie met dieren.

Soal, S.G.: vooraanstaand Brits wiskundige en parapsycholoog van wie in 1978 helaas bekend werd dat hij geknoeid had met zijn data.

Southiel, Ursula: officiële naam voor Mother Shipton (1488-1561), een zieneres uit Yorkshire die veel opmerkelijke voorspellingen zou hebben gedaan, onder andere over wagens zonder paarden of ezels en over vrouwen die broeken dragen. Haar profetieën zouden minder duister zijn geweest dan die van Nostradamus.

Spierlezen: een vorm van pseudo-telepathie waarbij informatie wordt afgeleid uit nauwelijks waarneembare, onwillekeurige spiertrekkingen.

Stage-mind reading performances: variété-telepathie.

Stanford, Rex G.: Amerikaans psycholoog en parapsycholoog met een brede interesse in PSI en de theorievorming daarvan. Verbonden aan de St. John’s University.

Stargate: Amerikaanse militair programma waarbij de mogelijkheden van remote-viewing voor spionage werden onderzocht.

Steinkamp, Fiona: Britse filosofe die vanaf 1995 onderzoek doet bij het Koestler Parapsychology Unit, met name naar precognitie. Werkte ook in Freiburg. Ook werkzaam in continentale filosofie.

Stepanek, Pavel: Eén van de beste proefpersonen bij de ESP-proeven van Milan Ryzl. Is onder meer in Nederland onderzocht, maar liet daarbij geen goede resultaten zien. Er zijn verschillende verklaringen geopperd voor de achteruitgang van zijn prestaties, waaronder een vorm van bedrog, en afhankelijkheid van de hypnotische suggesties van Ryzl.

Stoelenproef: Kwalitatief precognitie-experiment dat zich gedeeltelijk leent voor kwantitatieve verwerking. Vele uren of dagen tevoren wordt aan een proefpersoon een zekere stoel in een zaal aangewezen, waar op een bepaalde dag een bijeenkomst zal plaats vinden; de proefpersoon wordt vervolgens verzocht een beschrijving te geven van degene die in de toekomst op de aangewezen stoel plaats zal nemen. Nadat alle maatregelen zijn getroffen om bedrog te voorkomen, laat men op de afgesproken dag de zaal geheel volgens de willekeur van de bezoekers volstromen en gaat vervolgens na in hoeverre de uitspraken van de proefpersoon overeenkomen met de werkelijkheid.

Subliminaal: onbewust.

Subliminal consciousness: het onbewuste.

Subliminale waarneming: onbewuste waarneming.

Super-ESP: een onvermoed groot, onbewust vermogen tot paragnosie.

Supersensuous cognition: Engels woord voor buitenzintuiglijke waarneming.

Synesthesie: onwillekeurige associatie van indrukken van een zintuig met die van een ander zintuig. Bijvoorbeeld een associatie tussen kleuren en tonen.

Targ, Russell: vooraanstaand hedendaags Amerikaans parapsycholoog, fysicus en auteur. Eén van de oprichters van het Stanford Research Institute onderzoeksprogramma naar remote viewing in de jaren ’70 en ’80.

Tachyon: hypothetisch natuurkundig deeltje dat door bepaalde parapsychologen opgenomen is in hun theorievorming.

Target: doel of doelplaat bij parapsychologische experimenten.

Tarot: specifiek cartomantisch systeem, dat gebruikt kan worden voor paragnosie. Gaat in elk geval terug tot het Italië van de renaissance. Kent twee subsystemen: het grote arcanum (geheim), bestaande uit een 22-tal symbolische afbeeldingen, en het kleine arcanum, dat globaal overeenkomt met de normale speelkaarten. Er zijn zowel voorstanders als tegenstanders van de theorie dat de Tarot een prozaïsche oorsprong heeft, maar duidelijk is dat er tegenwoordig allerlei associaties met esoterische concepten in zijn verwerkt.

Tel(a)esthesie: letterlijk waarneming op afstand, samengesteld door F.W.H. Myers. Alternatieve, maar nauwelijks gebruikte variatie op het woord telepathie.

Teleboulie: telepathische beïnvloeding.

Telempathie: letterlijk invoeling op afstand. Paragnosie.

Telepathie: letterlijk ondergaan op afstand, term van F.W.H. Myers. Term voor direct contact tussen twee geesten of zielen. Sommigen maken een onderscheid tussen actieve telepathie of gedachtenoverdracht van de kant van de zender en gedachtenlezen waarbij de ontvanger actief probeert te putten uit de geest van de zender.

Telepathie à troi: Frans, letterlijk: telepathie met zijn drieën. Concept opgesteld om collectieve waarnemingen van verschijningen te verklaren zonder beroep te hoeven doen op een fijnstoffelijk lichaam of psychokinetische veroorzaking van de verschijningen.

Telepathische band: band die het mogelijk maakt regelmatig (spontaan) telepathisch met elkaar in contact te treden.

Telepathische hypnose: vorm van hypnose waarbij de suggesties telepathisch worden overgebracht.

Teleradiësthesie: letterlijk stralingsgevoeligheid vanuit de verte. Paragnosie door middel van een wichelroede of pendel.

Tempeldromen: methode uit de oudheid waarbij men mensen met psychische klachten, ziekten of zorgen liet slapen in een tempel in de hoop dat de godheid van die tempel hun ’s nachts onder meer paragnostische ingevingen zou bezorgen die hen verder zouden helpen.

Terugschouw: Nederlands term voor retrocognitie, oftewel paragnosie met betrekking tot het verleden.

The boy who saw true: anonieme Britse jongen die boek schreef over zijn paranormale ervaringen als kind. Zijn boek droeg zelf ook deze titel.

Tholen, Warner: Nederlands paragnost en paranormaal genezer. Nam deel aan parapsychologisch onderzoek. Zijn levensverhaal werd geschreven door Douwe Bosga en Martine Busch.

Thought-transference: gedachtenoverdracht.

Timm, Ulrich: Duitse statisticus verbonden aan het parapsychologisch instituut te Freiburg. Verwerkte kwalitatieve resultaten van stoelenproeven kwantitatief.

Titanic: schip dat vooral bekend is vanwege haar rampzalige ondergang. Voorafgaand aan de ramp hadden velen precognitieve ervaringen rond de ramp.

Twain, Mark: Amerikaans schrijver die een voorspellende droom had waarin hij het lijk van zijn van broer Henry zag liggen in een metalen doodskist. Een paar weken later overleed Henry onverwacht.

Tweede gezicht: precognitief visioen. Ook aanleg tot precognitieve visioenen.

Tweelingen: onderzoek naar ESP bij tweelingen wijst niet uit dat ze meer dan gemiddeld begaafd zijn, maar er zijn zeker bewijskrachtige gevallen van telepathische banden tussen tweelingen. Dergelijke gevallen gaan in tegen reductionistische gedragsgenetische theorieën over overeenkomsten tussen tweelingen.

Ullman, Montague: Amerikaans psychiater en tot 1974 hoofd van de faculteit van Psychiatrie aan het Maimonides Medisch Centrum. Betrokken bij het droomonderzoek naar ESP en na zijn emeritaat gericht op de popularisering van de resultaten daarvan.

Ultraperceptive faculty: paragnostisch vermogen.

Universele geest: zie algeest.

Universele geestelijke databank: zie informatiereservoir.

Utts, Jessica: vooraanstaand Amerika statisticus en psychologe die stelt dat het kwantitatief parapsychologisch onderzoek overtuigend bewijsmateriaal voor PSI heeft opgeleverd.

Valerius Maximus: Romein die een misleidende ‘voorspellende’ droom had over een Romeinse overwinning bij een veldslag die in werkelijkheid op een nederlaag uitliep.

Variété-telepathie: vorm van goochelen waarbij men telepathie imiteert, ook wel mentalisme.

Varvoglis, Mario: hedendaags parapsycholoog die sinds medio jaren ’70 bij diverse typen PSI-onderzoek betrokken is geweest, zowel bij Maimonides als bij de Psychophysical Research Laboratories in Princeton. Betrokken bij de ontwikkeling van de Ganzfeld-telepathische studies en micro-PK. Directeur van de Institut Métapsychique International (IMI) te Parijs.

Vaudeville telepathy: Engels voor variété-telepathie.

Veridieke (pseudo-)hallucinatie: (pseudo-)hallucinatie die overeenkomt met de realiteit.

Verne, Jules: 19e-eeuwse Frans science-fiction schrijver die volgens sommigen over precognitieve gaven beschikte.

Versailles-geval: geval waarin twee Engelse dames in Versailles mogelijk retrocognitieve indrukken kregen uit de tijd rond de Franse Revolutie.

Verschuivingseffect: effect waarbij ESP zich niet richt op het target maar op een target ervoor of erna. Wordt ook gebruikt bij kwalitatief onderzoek wanneer paragnosten wel paranormale informatie lijken te verschaffen, maar niet over het target. Dit laatste is een dankbaar object van ridiculisering voor skeptici.

Visioen: vaak indrukwekkende spontane of opgewekte visuele (pseudo-)hallucinatie die paranormale informatie kan bevatten.

Visionair: iemand die geneigd is tot visioenen.

Voorgevoel: precognitief gevoel.

Voorspelling: in het algemeen uitspraak over de toekomst. In een parapsychologische context, wordt hier een paranormale uitspraak over de toekomst mee bedoeld.

Voorschouw: Nederlandse term voor precognitie, dat wil zeggen paragnosie met betrekking tot de toekomst.

Voorweten: verouderde Nederlandse term voor precognitie.

Vorahnung: Duitse term voor voorgevoel.

Vorgesicht: Duitse term voor voorschouw.

Vormahnungen: Duitse term voor precognitieve indrukken.

Voyance: Franse term voor helderziendheid.

Waardroom: paragnostische droom.

Waarzeggen: populaire uitdrukking voor het doen van paragnostische uitspraken.

Waarzegger: paragnost of variété- of kermistelepaat.

Walker, Evan Harris: hedendaags veelzijdig Amerikaans onderzoeker en theoreticus die een theorie over de aard van het bewustzijn formuleerde in verband met fysieke principes van de quantummechanica. Formuleerde de zogeheten Quantum Observer Theory die van belang is voor de parapsychologie. Volgens Walker beïnvloedt het bewustzijn toevalsprocessen via retroactieve psychokinese.

Warcollier, René: Frans ingenieur en parapsycholoog. Deed met name kwalitatief onderzoek naar telepathie.

Washington, George: eerste Amerikaanse president die een precognitief visioen zou hebben gehad van de toekomst van de Verenigde Staten.

Watt, Caroline: Brits psychologie verbonden aan de Koestler Chair of Parapsychology met grote interesse in de psychologische aspecten van paranormale verschijnselen.

Waterkijken: alternatieve, volkse methode om een diagnose te stellen aan de hand van iemands urine. In sommige gevallen zou daar paragnosie bij kunnen komen kijken.

Wederzijdse dromen: zie dubbeldroom.

Zauberpendel: Duitse term voor pendel.

Zeeuw, Gerard van der: Nederlands paragnost en auteur over o.a. helderziendheid en bezetenheid.

Zekerheidsbewustzijn: een subjectieve zekerheid die sommige paragnosten, waaronder Croiset, zouden vertonen als ze een veridieke waarneming doen.

Zender: deelnemer aan een ESP-experiment die tracht telepathische indrukken over te brengen.

Zener, Karl E.: Amerikaanse psycholoog en medewerker van J.B. Rhine, die samen met hem de zogenaamde Zener-kaarten ontwikkelde.

Zenerkaarten: een set van 25 kaarten, bestaande uit 5 keer 5 symbolen, speciaal ontwikkeld voor ESP-onderzoek

Zesde zintuig: paragnosie.

Zmenak, Mevrouw: huisvrouw die droomde dat de politie haar vertelde dat haar man overleden was en daarbij het lijk van haar man zonder benen zag. Ze waarschuwde haar man, maar die ging gewoon naar zijn werk. Op de terugweg kreeg hij een auto-ongeluk waarbij hij gedood werd. Zijn benen werden daarbij van zijn lijf gerukt.

Zon, Gerritje van: Brabantse ziener (1848-1920) geboren in Gastel (deelgemeente van Budel). Zou onder meer auto’s en vliegtuigen hebben voorspeld, alsmede de twee wereldoorlogen. De huisarts van Budel, dr. Visschers, probeerde vast te stellen waar Gerritje zijn wijsheden vandaan had gehaald, maar toen bleek dat de ziener analfabeet was geweest.

Zuivere helderziendheid: zie Pure Clairvoyance.

Zuivere telepathie: telepathie die niet beïnvloed wordt door helderziendheid.



Drs. Titus Rivas is verbonden aan Stichting Athanasia en is medewerker van o.a. het blad Terugkeer van Stichting Merkawah, ParaVisie, Paraview en Prana.

Rivas is altijd geïnteresseerd in nieuwe ontwikkelingen op parapsychologisch gebied en nodigt u uit uw eigen paranormale ervaringen met hem te delen: titusrivas@hotmail.com

Stichting Athanasia verzorgt bovendien parapsychologische consulten tegen tarieven gekoppeld zijn aan iemands uitkering. (Athanasia is een ideele stichting en de consulten komen uitsluitend ten goede aan haar activiteiten).