The New Intuitionism (Recensie)
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 30 April, 2016)
Samenvatting
Boekbespreking door Titus Rivas van "The New Intuitionism", onder redactie van J. Graper Hernandez.
Boekbespreking
Graper Hernandez, J. (Red.) (2011). The New Intuitionism. Londen/New York: Continuum. ISBN 978-1-4411-5248-0.
Voor sommigen is wijsbegeerte niet veel meer dan onbegrijpelijk gewauwel in de marge. Dit vormt een karikatuur die zeker wat betreft de analytische en rationalistische tradities in de filosofie totaal misplaatst is. Hoe relevant wijsgerig denken in feite is, blijkt weer eens uit de bundel The New Intuitionism. Hierin gaat het over de achtergronden van morele oordelen. De meeste mensen beschouwen bepaalde oordelen over goed en kwaad als vanzelfsprekend. Bijna niemand zal het bijvoorbeeld oké vinden als een misdadiger zijn slachtoffer martelt en vermoordt. Sterker nog, iemand die zoiets moreel verantwoord vindt, wordt doorgaans als geestelijk gestoord gezien.
Hier zit impliciet een concept van universele en fundamentele morele intuïties achter die alle (psychisch gezonde) mensen met elkaar delen. Die intuïties brengen ons in contact met objectieve morele waarden die niet het gevolg zijn van toevallige evolutionaire processen of maatschappelijke verhoudingen. Natuurlijk kunnen mensen wel verschillen in hun interpretatie van specifieke intuïties en met elkaar discussiëren over de juiste praktische uitwerking ervan. Het beschavingsproces kan onder meer worden opgevat als een gestage toename in het gemiddelde morele bewustzijn.
De filosofische traditie die hierbij aansluit heet moreel intuïtionisme en gaat binnen de wijsbegeerte in feite terug tot het gedachtegoed van Plato. Er bestaan diverse varianten van, die in dit boek voldoende aan bod lijken te komen. Ze worden allemaal gekenmerkt door moreel realisme, d.w.z. dat ze het bestaan van morele feiten erkennen die te maken hebben met objectieve morele waarden. En ze staan allemaal tegenover morele scepsis, die stelt dat er geen goede reden is om van het bestaan van objectieve normen uit te gaan. Er is geen verband met de tegenstelling tussen conservatief en progressief denken. Ook zeer vrijzinnige mensen kunnen uitgaan van objectieve morele waarden.
Voor Terugkeer is vooral van belang dat diverse deelnemers aan deze bundel het moreel intuïtionisme trachten te verzoenen met een naturalistisch wereldbeeld. Het naturalisme stelt in het algemeen dat de hele werkelijkheid, inclusief de wereld van de geest en het bewustzijn, voortkomt uit zinledige fysieke processen. Meestal erkent men weliswaar dat morele intuïties niet te reduceren zijn tot wat er in het brein gebeurt, maar gaat er wel van uit dat ze volledig afhankelijk zijn van de hersenen. In een van de bijdragen, van Clayton Littlejohn, wordt zelfs gesteld dat morele intuïties als zodanig zelf fysiek zijn, wat zou impliceren dat ze zijn opgebouwd uit neurologische patronen.
Ook objectieve morele waarden zouden op de een of andere manier bestaan als onreduceerbare 'eigenschappen' van situaties in de fysieke werkelijkheid. Men neemt dus uitdrukkelijk afstand van een theorie als die van Plato, waarbinnen objectieve waarden niet intrinsiek bij deze materiële realiteit horen, maar onderdeel zijn van een geestelijke wereld. Het verontrustende aan de combinatie van naturalisme en moreel intuïtionisme, is volgens mij dat zij het intuïtionisme verzwakt. Morele sceptici blijken het terecht moeilijk voorstelbaar te vinden dat situaties in de fysieke werkelijkheid op een onreduceerbare manier 'morele eigenschappen' kunnen hebben.
Nabij-de-dood en aanverwante ervaringen geven aan dat objectieve morele waarden wel bestaan, maar dan als onderdeel van de spirituele werkelijkheid waaruit we als geestelijke wezens afkomstig zijn. Als men dergelijke ervaringen eens wat serieuzer zou durven te nemen, zou dat gunstig kunnen uitpakken voor de ethische en meta-ethische theorievorming.
Titus Rivas
Deze recensie werd geplaatst op Terugkeer 26(2), zomer 2015, blz. 30-31, en Levenslicht 43, zomer 2015, blz. 22.
Contact: titusrivas@hotmail.com