The Science Delusion van Rupert Sheldrake (recensie)
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 10 November, 2013)
Samenvatting
Boekbespreking van 'The Science Delusion: Freeing the Spirit of Enquiry' van Rupert Sheldrake door Titus Rivas.
Boekbespreking
Rupert Sheldrake. The Science Delusion: Freeing the Spirit of Enquiry. Coronet, 2013. ISBN 978-72794-4.
Hoewel hij volgens sommigen zijn beste tijd al weer gehad heeft, is Richard Dawkins nog steeds een van de bekendste strijders tegen 'onwetenschappelijke, irrationele onzin' zoals paranormale verschijnselen en het geloof in een schepper. In zijn boek The God Delusion keert de atheïst zich fel tegen het fenomeen religie. De tegendraadse bioloog Rupert Sheldrake is als het ware met een antwoord op dit type materialistische haatcampagne gekomen door zijn nieuwste boek The Science Delusion te noemen. Onder deze 'wetenschapswaan' verstaat Sheldrake de misvatting dat de materialistisch georiënteerde reguliere wetenschap reeds bijna de hele werkelijkheid in kaart gebracht heeft en haar – op enkele details na – bevredigend kan verklaren. Hij maakt een scherp onderscheid tussen dogmatische materialistische voorstellingen van de reguliere wetenschap en de wetenschappelijke methode(n) die je ook kunt toepassen zonder het materialistische wereldbeeld te onderschrijven.
Op basis van de titel van dit boek zou je vooral een systematische inventarisering verwachten van alle mogelijke empirische bevindingen waar de materialistische hoofdstroom geen raad mee weet. In zekere zin is het dat ook en de auteur slaagt erin een boeiend overzicht te geven van tien wijdverbreide wetenschappelijke opvattingen en hun historische achtergronden, waarbij hij uiteraard aandacht besteedt aan enkele respectabele niet-materialistische alternatieven. Dit gebeurt echter wel binnen het kader van Sheldrakes eigen gedachtengoed, zodat zijn bekende theorie van de morfogenetische velden en de morfische resonantie daartussen (de rechtstreekse uitwisseling van informatie tussen velden), zijn algemene holisme en zijn panpsychisme telkens centraal staan. In sommige opzichten lijkt de auteur hierin echt een beetje door te draven, zoals wanneer hij culturele uitwisseling primair wil verklaren vanuit morfische resonantie, in plaats van door normale zintuiglijke waarneming en talige en non-verbale communicatie. Als het controversiële verschijnsel werkelijk een rol speelt wil dat nog niet zeggen dat we orthodoxere zaken voortaan helemaal buiten beschouwing mogen laten.
Daar komt bij dat Sheldrake niet alleen materialistische stellingen onder vuur neemt, maar ook algemenere vooronderstellingen die gedeeld worden door veel niet-materialisten. Zo stelt hij dat natuurwetten niet vastliggen maar voortdurend evolueren en pretendeert daar zelfs enig bewijsmateriaal voor aan te kunnen voeren. Men zou het boek daarmee kunnen opvatten als een soort algemene, systematische samenvatting van zijn eigen inzichten.
De auteur zegt overigens bepaalde dingen waar je ook iets aan hebt zonder dat je eerst zijn hele wereldbeeld hoeft over te nemen. Zoals dat de theorie van een volledig door het brein voortgebracht bewustzijn ingaat tegen het principe dat buitengewone uitspraken gestaafd moeten worden door buitengewoon bewijsmateriaal. Er is natuurlijk helemaal geen eenduidig bewijsmateriaal voor deze theorie. Alle neuropsychologische aanwijzingen waar materialisten naar verwijzen, passen uitstekend in niet-materialistische theorieën die de magische creatie van het bewustzijn door hersenactiviteit verwerpen.
Als je een wetenschappelijke achtergrond hebt en nog nooit iets van Rupert Sheldrake onder ogen hebt gehad, kun je dit boek eigenlijk niet ongelezen laten, want hij is een van de invloedrijkste alternatieve geleerden. Dit bleek onlangs weer eens toen een lezing die hij naar aanleiding van zijn boek zou geven, geschrapt werd door een invloedrijke organisatie (TED) omdat het onderwerp te controversieel zou zijn. De verontwaardiging was groot, ook onder mensen die in allerlei opzichten geen aanhangers zijn van Sheldrakes specifieke theorieën. Ironisch genoeg bewees de organisatie door haar bizarre actie dat er inderdaad sprake is van een materialistische wetenschapswaan. In het boek zelf komt onder meer een anekdote voor over de dogmatische geslotenheid van een Nederlandse skepticus, Jan-Willem Nienhuys. Sheldrake hield in 2005 een debat met hem over telepathie tijdens het twaalfde congres van Europese skeptici in Brussel. Nienhuys verklaarde hierbij onder meer dat telepathie theoretisch beschouwd gewoon niet kon bestaan, zodat al het bewijsmateriaal op dit gebied wel ondeugdelijk moest zijn. Toen de bioloog hierop in wilde gaan, bleek Nienhuys zijn huiswerk niet goed gedaan te hebben en niet eens globaal op de hoogte te zijn van het bewijsmateriaal voor telepathie, laat staan van het specifieke onderzoek van Sheldrake zelf. Hij had het betreffende artikel van Sheldrake niet eens gelezen.
Titus Rivas
Deze recensie werd gepubliceerd in Terugkeer 24(2), zomer 2013, blz. 29.
Contact: titusrivas@hotmail.com.