Elephants on the Edge (recensie)
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 7 August, 2012)
Samenvatting
Bespreking van het boek 'Elephants on the Edge: What Animals Teach Us about Humanity' van G.A. Bradshaw.
Boekbespreking
G.A. Bradshaw. Elephants on the Edge: What Animals Teach Us about Humanity.
Yale University Press, 2009. ISBN 978-0-300-16783-2.
Als het aan reductionistisch georiënteerde biologen ligt, is de tijd van de zogeheten dierpsychologie definitief voorbij. Wat er nog van over is, moet als het aan hun ligt helemaal ingelijfd worden bij 'exactere' vakgebieden zoals de neurobiologie. Gelukkig zijn er wel deskundigen op het gebied van diergedrag die juist pleiten voor het uitbreiden van een echte psychologie van dieren. Zij krijgen bijvoorbeeld steeds meer oog voor verschijnselen als zelfbewustzijn, intelligentie, culturele overdracht en empathie bij dieren. Uit deze hoek stamt het boek Elephants on the Edge van psychologe en ecologe G.A. Bradshaw. De auteur bespreekt ontwikkelingen in de vergelijkende (trans-specific) psychologie en psychiatrie rond posttraumatische verschijnselen. Ze concentreert zich daarbij op psychotrauma's bij olifanten, tegen de achtergrond van hun hoogontwikkelde geestelijke vermogens en complexe sociale leefwijze en cultuur. Olifanten beschikken bijvoorbeeld aantoonbaar over zelfbesef, ze zijn over de hele linie zeer intelligent en ze hebben een rijk gevoelsleven en opvallend goed geheugen In veel opzichten doen olifanten mentaal niet of nauwelijks onder voor mensen.
De traumatische ervaringen die Bradshaw beschrijft zijn meestal het gevolg van menselijk handelen. Bijvoorbeeld bij het aangrijpende verlies van familieleden of groepsgenoten tijdens jachtpartijen of bij het vangen van dieren voor dierentuinen. Maar evenzeer in het geval van de olifant die door middel van systematische mishandeling geestelijk gebroken wordt zodat hij zich onderwerpt aan een menselijke meester. Zulke praktijken komen nog steeds voor in oosterse landen waar olifanten als werkkrachten worden gebruikt, maar ook in circussen wereldwijd.
Net als mensen, vertonen olifanten een groot scala aan posttraumatische reacties. Bradshaw geeft hier allerlei voorbeelden van. De beschadigde dieren blijken onder andere te kunnen lijden aan depressies, apathie, stemmingswisselingen, nachtmerries, stereotype tics, automutilatie, angsten, uitbarstingen van asociaal of agressief gedrag, en een diepgeworteld wantrouwen ten opzichte van de omgeving. Bradshaw laat zien dat het trekken van parallellen met posttraumatisch gedrag van Vietnamveteranen, Native Americans, en overlevenden van de Holocaust zonder meer legitiem is.
Ze toont bovendien aan dat er een verband moet zijn tussen opvallend gewelddadige gedragingen van mannetjesolifanten en de psychische verwondingen die ze hebben opgelopen in hun jeugd. Het afschieten van wilde olifanten leidt er bovendien toe dat de normale socialisatie van veel jonge dieren ernstig verstoord is. Het is wat dit betreft bijzonder schokkend dat bepaalde natuurbeschermingsorganisaties zoals het Wereldnatuurfonds het doden van (soms duizenden) olifanten ten behoeve van wildbeheer acceptabel kunnen vinden. Enkelen pleiten zelfs voor een maximale exploitatie van het 'olifantenbestand', bijvoorbeeld middels de handel in ivoor.
De auteur beschrijft echter ook prachtige projecten waarbij olifanten een soort psychotherapie aangeboden krijgen om te herstellen van de ervaren verschrikkingen en mentaal en sociaal te revalideren.
Bradshaw pleit ervoor de enorme overeenkomsten tussen mensen en olifanten in psychologie en psychopathologie te onderkennen en olifanten rechten te geven om nieuwe trauma's te voorkomen. De overeenkomsten tussen onze diersoorten maken het extra goed duidelijk hoe misdadig de mens doorgaans met andere dieren omspringt.
Titus Rivas
Recensie in V – Vegan Magazine, zomer 2012, nr. 93, blz. 30.
Contact: titusrivas@hotmail.com