Waardeleer
Geplaatst door
Stichting Athanasia (publicatiedatum: 1 August, 2012)
Samenvatting
Consequenties van theorievorming van Stichting Athanasia voor de waardeleer oftewel axiologie.
TekstWaardenleer
Stichting Athanasia gaat in haar theorievorming uit van het zogeheten personalisme. Wat volgens deze theorie de dood overleeft en zich daarna verder ontwikkelt is een persoonlijke ziel of geest, dat wil zeggen een onstoffelijke persoon die tijdens het leven gekoppeld is aan een stoffelijk lichaam en daarna eventueel nog aan een fijnstoffelijk voertuig. Deze algemene hypothese heeft consequenties voor de axiologie, oftewel filosofische waardenleer.
Waarde van de persoon
Stromingen die het personalisme afwijzen vinden het concept van een persoonlijke ziel of geest die de dood overleeft niet alleen onzinnig, maar vaak ook weerzinwekkend. Het spiritueel personalisme zou in de praktijk gelijkstaan aan egoisme of asociaal individualisme. Het zou erg egocentrisch en bekrompen zijn om belang te hechten aan je eigen overleven na de dood of dat van concrete anderen. Je zou zo het algemene belang uit het oog verliezen en over het hoofd zien dat het God, de mensheid of zelfs de aarde als geheel is waar alles om hoort te draaien. Je kunt je zelfs afvragen wat er filosofisch gezien eerder was: het ethisch vooropstellen van de gemeenschap of het afwijzen van het personalisme in de ontologische zin. Voor Athanasia zijn persoonlijk overleven na de dood of persoonlijke evolutie in elk geval zeker geen negatieve egoistische, egocentrische of 'al te individualistische' concepten.
Stichting Athanasia hanteert het personalisme natuurlijk niet zomaar, maar omdat er een filosofische argumentatie voor te geven is die zij overtuigend acht. Voor de oprichters sloot deze argumentatie echter wel aan bij hun intuities, want anders hadden zij waarschijnlijk niet de moeite genomen om Athanasia te stichten.
Personalisme is meestal helemaal niet verbonden aan egoisme, maar wel aan eigenwaarde en zelfrespect die in alle gebieden van het leven doorwerken. Zoals tot uiting komt in bijnadoodervaringen is het van groot belang van jezelf te houden en jezelf te accepteren zoals je bent. Je mag er zijn en je zult geestelijk zelfs na je dood nog blijven bestaan. Je bent niet slechts een instrument van een hogere macht of een nietig onderdeeltje van het geheel. Hierbij passen een basaal zelfvertrouwen en enthousiasme over je eigen bestaan, ook al kunnen je onmiddellijke omstandigheden moeilijk zijn.
Verbondenheid en betrokkenheid
De waardering van de persoonlijke ziel beperkt zich niet tot de persoon zichzelf, maar strekt zich ook uit naar anderen. Eigenwaarde vormt zo de basis voor verbondenheid met anderen. Ook dit thema zie je terug bij bijnadoodervaringen. Uiteraard worden gevoelens van verbondenheid nogal eens uitgelegd als het definitief opgaan van de ziel in een groter geheel, maar deze interpretatie is helemaal niet onontkoombaar. Er is ook een personalistische interpretatie mogelijk, van een verbondenheid waarbij men volledig zichzelf blijft.
Binnen deze visie is er ook geen tegenstelling meer tussen persoonlijke banden en een algemene betrokkenheid bij alle geestelijke wezens. Er is in het personalisme dat Athanasia voorstaat ruimte voor zowel liefde en vriendschap als voor een algemeen mededogen. Daarbij is het van belang te beseffen dat spiritueel personalisme niet alleen een theorie is over mensen maar ook betrekking heeft op andere dieren en op geestelijke wezens in het algemeen. Ook een personalistische mystiek, gericht op verbondenhied met een godheid, is hiermee verenigbaar.
Ontwikkeling
Uitgaande van een theorie van persoonlijke evolutie tijdens aardse levens en ine een geestelijke wereld, zie je direct het belang van ontwikkeling en ontplooiing. Je moet daarbij bijvoorbeeld denken aan het vergaren van kennis (in alle mogelijke varianten), aan het ontwikkelen van eigenwaarde, liefde en mededogen, en aan het ontplooien van creativiteit en de waardering daarvan. Ook dit punt zie je prominent terug in veel bijnadoodervaringen.
Wat doet Athanasia op dit gebied?
Athanasia probeert zelf bijdragen te leveren op axiologisch gebied, d.w.z. op het terrein van de waardenleer. Dat gebeurt door middel van zuiver wijsgerige beschouwingen, en ook door een interpretaties van bijnadoodervaringen en andere spirituele ervaringen binnen een personalistisch perspectief. Er is uiteraard ruimte voor diverse individuele standpunten binnen dit kader.
Verdere uitwerking van standpunten richting de praktijk valt buiten het werkterrein van de stichting. Dit wil uiteraard niet zeggen dat medewerkers ook op persoonlijke titel stil zitten op dit gebied.
Spiritualiteit, vrijheid en engagement
In de persoon van Titus Rivas is Athanasia betrokken bij een project genaamd Spiritualiteit, vrijheid en engagement. Dit project is een initiatief van Rivas en Drs. Bert Stoop en bestaat uit een bundel artikelen en interviews. De overkoepelende thema's van dit boek zijn:
- Spiritualiteit is vaak misbruikt door heersende klassen, maar dit betekent niet dat spiritualiteit inherent te maken heeft met uitbuiting en onderdrukking
- Spiritualiteit kan in bepaalde vrijzinnige en emanciperende varianten juist bevorderend werken voor engagement en morele en sociale vooruitgang.
- Spiritualiteit hoeft niet te leiden tot intolerantie, maar kan gepaard gaan met verdraagzaamheid tegenover een levensbeschouwelijke pluraliteit.
Het gaat om een positief gestemd boek dat een lans breekt voor een verzoening tussen spiritualiteit en een bevrijdende, geengageerde visie op ethiek en maatschappij.
Binnen Athanasia hebben naast Titus Rivas ook Anny Dirven en Abhijat van Bilsen aan het project deelgenomen.
De bundel is inmiddels gereed en redacteurs Rivas en Stoop hebben contact gelegd met geinteresseerde uitgeverijen.
Artikelen
- Libertaire Spiritualiteit door drs. Titus Rivas.
Naar de homepage