A Brief History of the Soul van Stewart Goetz en Charles Taliaferro (recensie)
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 20 July, 2012)
Samenvatting
Recensie van Titus Rivas van het boek A Brief History of the Soul van Stewart Goetz en Charles Taliaferro.
Boekbespreking
Stewart Goetz en Charles Taliaferro. A Brief History of the Soul. Wiley-Blackwell, 2011. ISBN 978-4051-9632-1.
Er bestaan veel boeken over de filosofie van de geest waarin de ziel ten tonele wordt gevoerd als een achterhaald concept dat geen toekomst meer heeft. Gelukkig verschijnen er steeds meer publicaties die tegen deze dominante visie in durven gaan. Een van de beste nieuwe uitgaven is ongetwijfeld A Brief History of the Soul van Goetz en Taliaferro.
Anders dan de titel misschien doet vermoeden bieden de auteurs niet slechts een neutraal overzicht van de westerse ideeëngeschiedenis over de ziel. Ze kiezen zelf openlijk partij voor het lichaam-geest substantie-dualisme. Dit houdt onder meer in dat ze beargumenteren dat er werkelijk een ziel is, een onstoffelijk zelf dat al iemands bewuste ervaringen ondergaat en niet gereduceerd kan worden tot het brein. Ook behandelen ze centrale vraagstukken die voor materialisten onoplosbaar zijn zoals de eenheid van het bewustzijn oftewel binding problem, en persoonlijke identiteit. Overigens staan ze hierbij open voor correcties op het moderne cartesiaanse dualisme. Bijvoorbeeld waar ze stellen dat ook dieren geestelijke wezens moeten zijn, aangezien dieren net als mensen naar alle waarschijnlijkheid allerlei subjectieve ervaringen ondergaan. Zelfs het klassieke substantialistische argument voor onsterfelijkheid komt even aan bod.
De auteurs behandelen uiteraard standaardbezwaren tegen het dualisme zoals de aangenomen geslotenheid van de fysieke wereld en de daarmee samenhangende, veronderstelde onmogelijkheid van een wisselwerking tussen lichaam en ziel. Ze staan bovendien stil bij concurrerende theorieën zoals het mensbeeld van John Locke en David Hume, en het zogeheten property dualism.
Het gaat om dus om een systematische, pro-dualistische verhandeling tegen de achtergrond van een beknopte beschrijving van historische ontwikkelingen. Goetz en Taliaferro tonen op die manier aan dat substantialistisch dualisme nog net zo'n respectabele filosofische theorie is als in de tijd van Plato of Descartes.
Het enige wat ik minder geslaagd vind is dat de auteurs voor een deel beïnvloed lijken door Thomas van Aquino, al leveren ze wel expliciet kritiek op zijn type hylemorfisme (een soort mix van aristotelische en platoonse concepten). Ze gaan namelijk uit van een 'integratief' dualisme waarbij mensen tijdens hun leven een ontologische eenheid zouden vormen van lichaam en ziel. In de letterlijke zin is dit echter onmogelijk, omdat je nu eenmaal niet tegelijkertijd een onsterfelijke ziel (geestelijk wezen) kunt zijn die geïncarneerd is in een lichaam dat niet tot haar wezen behoort (zoals bij Plato) èn een wezen dat bestaat uit een intrinsieke eenheid van lichaam en ziel (zoals bij Aristoteles). De Engelsen zouden zeggen: “You can't have your cake and eat it too”. Toch is het boek zo goed dat ik zulke inconsequenties op de koop toe heb genomen. Dit betekent overigens niet dat A Brief History of the Soul bij iedereen kan aanslaan. Het werk is voornamelijk geschikt voor gemotiveerde lezers met enige bagage op het gebied van de philosophy of mind.
Titus Rivas
Deze recensie werd gepubliceerd in Terugkeer 23(2), zomer 2012, blz. 15.
Contact: titusrivas@hotmail.com