Titel

The Blackwell Companion to Consciousness

Geplaatst door

Titus Rivas   (publicatiedatum: 20 May, 2011)

Samenvatting

Recensie van Titus Rivas van The Blackwell Companion to Consciousness onder redactie van Max Velmans en Susan Schneider.


Tekst


Boekbespreking

Max Velmans en Susan Schneider (red.). The Blackwell Companion to Consciousness. Oxford: Blackwell, 2007. ISBN 1-405-6000-4.

Uitgeverij Blackwell heeft in 2007 een dikke pil uitgebracht over de filosofie en wetenschap rond bewustzijn. Het boek omvat talloze gebieden, uiteenlopend van de filosofie van de geest tot de neurowetenschappen en van de humane psychologie tot de dierpsychologie.
Twee aspecten van deze publicatie bevallen mij allerminst. Op de eerste plaats zijn bijna alle auteurs in deze bundel naturalisten. In de zin van materialisten of aanhangers van de zogeheten emergentietheorie die stelt dat het bewustzijn een onreduceerbaar, maar doorgaans wel machteloos product van hersenprocessen is. Bijna alle vragen die filosofen en wetenschappers stellen in dit werk zijn dan ook strikt naturalistische vragen. Dit maakt dit overzicht vaak irrelevant en storend voor mensen met een ander wereldbeeld, zoals ondergetekende.
Er zijn wel uitgesproken dissidenten die temidden van de naturalistische woestenij toch hun stem mogen laten horen. Namelijk David Fontana, in Terugkeer welbekend vanwege zijn boeken rond een hiernamaals. Hij bespreekt hier trouwens niet zijn parapsychologische werk rond een voortbestaan, maar wel onderzoek naar meditatieve en mystieke ervaringen. En dan nog Henry Stapp die kwantummechanische modellen rond bewustzijn bespreekt. Hij noemt daarbij zelfs de Penrose-Hameroff theorie die bijvoorbeeld in de BBC-documentaire The Day I Died ter sprake kwam, overigens zonder dat hij expliciet een verband legt met bijna-doodervaringen. Op de tweede plaats komen er steeds weer invasieve dierproeven in de tekst voor zonder dat ook maar een keer een kritische morele opmerking heb ontdekt. Dieren worden ten behoeve van bewustzijnsonderzoek niet alleen gedood maar ook met opzet beroofd van vitale delen van hun hersenen om daarvan het effect te kunnen meten.
Ondanks genoemde manco´s is deze verzameling artikelen wel degelijk van waarde. Er komen namelijk stukken in voor die basale invloedrijke posities binnen de filosofie van de geest aansnijden, zoals een paper van de naturalistische dualist David Chalmers over het zogeheten hard problem van de relatie tussen bewustzijn en hersenprocessen. En artikelen over de theorieën van andere toonaangevende naturalisten zoals John Searle, Ray Jackendoff, Max Velmans (een van de redacteuren) en niet te vergeten Daniel C. Dennett. Ook vraagstukken over onherleidbare kwalitatieve ervaringen (zogeheten qualia) en de causale vermogens van het bewustzijn komen ruimschoots aan bod.
Voor wie is dit boek nu geschikt? Het is ondanks zijn reikwijdte en gevarieerdheid volgens mij vooral waardevol voor mensen die zich grondig in vraagstukken rond bewustzijn willen verdiepen. Ze moeten dan wel bereid zijn het steeds weer terugkerende naturalistische geleuter te doorstaan of over te slaan.

Titus Rivas

Deze recense werd geplaatst in Terugkeer, 21(2), zomer 2010, blz. 24.

Contact: titusrivas@hotmail.com