Titel

Kijk 's nuchter naar een spook

Geplaatst door

Titus Rivas   (publicatiedatum: 8 May, 2011)

Samenvatting

Er bestaan verschillende opvattingen van het begrip nuchterheid in verband met paranormale verschijnselen zoals geestverschijningen.


Tekst

Kijk 's nuchter naar een spook: spookverschijningen en aanverwante verschijnselen en manifestaties
Met het ontwikkelen van (spirituele) gevoeligheid, ervaren sommigen dingen die anderen onbegrijpelijk of zelfs 'gek' vinden. Men neme een spook...

door Titus Rivas

Nuchterheid kan een groot goed zijn en dan heb ik het niet alleen over het laten staan van sterke drank. Het is in het algemeen verstandig om zo rationeel en kalm mogelijk door het leven te gaan. Toch kan een nuchtere houding ook te ver doorschieten, bijvoorbeeld wanneer iemand passende emoties domweg onderdrukt. Tijdens een stevig rouwproces kom je er waarschijnlijk niet met alleen maar een stoïcijnse relativering.
Nu heeft nuchterheid ook nog een andere betekenis gekregen in het Nederlands. Het gaat dan niet zozeer om een kalme houding, maar om de overtuiging dat we de werkelijkheid met onze ratio kunnen vatten. Dat kan in elk geval op twee totaal verschillende manieren. Je kunt nuchter zijn in die zin dat je stelt dat de werkelijkheid begrijpelijk is. Maar je kunt ook nuchter zijn in een specifiekere, materialistische zin. In dat laatste geval staat nuchterheid gelijk aan het bij voorbaat afwijzen van alles wat niet in een materialistisch wereldbeeld past.

Spoken zien
Stel dat je beweert dat je een paranormale ervaring hebt gehad. Een materialist zal in dat geval niet zozeer je ervaring ontkennen, maar wel elke 'zweverige' interpretatie ervan afwijzen. Net als bij dronkenschap zie je (in dat perspectief) kennelijk dingen die er in werkelijkheid niet zijn.
Dit geldt in het algemeen voor alle paranormale ervaringen, maar sommige dingen zouden nog zweveriger zijn dan anderen. Een fenomeen als het waarnemen van geestverschijningen spant voor veel voorvechters van materialistische nuchterheid waarschijnlijk wel de kroon.
Het zien van geesten is hoe dan ook een universeel menselijk verschijnsel. Het past als zodanig in de meeste levenbeschouwelijke stromingen, van de natuurgodsdiensten tot het rooms-katholicisme en de islam. Het enige wat je hoeft aan te nemen is dat mensen de dood geestelijk overleven en zich daarna kunnen manifesteren tegenover nabestaanden. Alleen religies die niet in een geestelijk voortbestaan geloven, en natuurlijk nog het materialisme, beschouwen dergelijke ideeën als volkomen onzinnig. Uitsluitend binnen die tradities is het bij voorbaat irrationeel om in 'spoken' te geloven.
Het zou volgens veel westerlingen zo evident zijn dat er geen échte geestverschijningen zijn dat de uitdrukking 'je ziet spoken' een gebrek aan realiteitszin signaleert. Westerse kinderen krijgen niet voor niets al heel jong te horen dat spoken nu eenmaal niet bestaan (zodat het ook geen zin heeft er bang voor te zijn). Er zijn echter serieuze parapsychologische onderzoekers van verschijningen die zichzelf in een ruimere, niet-materialistische zin als nuchter beschouwen. Zij beweren dat ze interessant bewijsmateriaal hebben verzameld voor echte manifestaties van overledenen. Waar hebben we het dan over?

Indrukken van overledenen
Materialistische en niet-materialistische 'nuchtere' onderzoekers van verschijningen zijn het op één punt eens met elkaar. Mensen kunnen op allerlei manieren subjectieve indrukken van overledenen krijgen. Ze kunnen spoken niet alleen te zien krijgen, maar daarnaast ook horen, voelen of zelfs ruiken. Het is zelfs aannemelijk dat het waarnemen van overledenen een tamelijk gewone ervaring is, ook nog in het 21e-eeuwse westen.
Maar daarna is het ook meteen gedaan met de consensus. Aanhangers van een materialistisch opgevatte nuchterheid stellen dat men ervaringen rond overledenen altijd psychologisch kan verklaren. Het kan in uitzonderlijke gevallen gaan om psychotische hallucinaties, die al dan niet het gevolg zijn van een hersenaandoening. Vaker zal men het echter zoeken in de hoek van de alledaagse illusies of een verband leggen met een verwerkingsproces. Als je in de rouw bent kun je onbewust een soort waakdromen bij jezelf opwekken om je verdriet draaglijker te maken. In feite neem je dan slechts droombeelden van overledenen waar die precies doen waar jij behoefte aan hebt. Zoals benadrukken dat ze van je houden en dat ze het goed maken aan gene zijde.
Niet-materialistische onderzoekers vatten nuchterheid op als het kritisch openstaan voor de realiteit, zonder bij voorbaat allerlei dingen uit te sluiten. Zij erkennen dat je veel ervaringen met geesten afdoende kunt verklaren door psychologische en psychiatrische mechanismen. Alleen geldt dat volgens hen niet voor alle ervaringen op dit gebied. Er zijn ook spookverschijningen en aanverwante verschijnselen die wel degelijk lijken neer te komen op manifestaties van overledenen.

Paranormale ervaringen
Deze kritische, maar open houding zie je trouwens zeker niet bij iedereen die in 'echte' geestverschijningen gelooft. Volgens sommigen zijn alle ervaringen met spoken namelijk per definitie paranormale ervaringen. Anders gezegd: als je een spook hebt gezien, dan moet dat altijd hoe dan ook meer zijn dan een hallucinatie, droombeeld of illusie. Het zou zelfs aanmatigend en respectloos zijn om dergelijke ervaringen toe te willen schrijven aan de eigen psychologie van de waarnemer. Mensen die dit aanhangen kunnen bewust proberen zichzelf in een veranderde bewustzijnstoestand te brengen om zo een geestverschijning op te wekken. Hoewel ze actief streven naar waarnemingen van overledenen, zou een psychologische verklaring voor hun ervaringen bij voorbaat te ver gezocht zijn. In zekere zin zien we hierbij een soort radicale omkering van de materialistische nuchterheid.
Waar richten nuchtere, niet-materialistische onderzoekers zich dan wel op? Met name op casussen met correcte informatie die de waarnemer daarvoor nog niet bezat. Alle andere gevallen kun je namelijk eventueel nog wegverklaren door middel van 'normale' voorkennis. De nieuwe informatie moet bovendien specifiek genoeg zijn, omdat de juistheid ervan anders nog op toeval zou kunnen berusten.
Een bekend voorbeeld van dit type paranormale informatie zien we bij het Amerikaanse geval van James Chaffin uit de jaren 20 van de vorige eeuw. Deze overleden boer uit North Carolina leek zijn zoon te wijzen op de locatie van een nieuwe versie van zijn testament. De zoon in kwestie was van tevoren niet eens op de hoogte van het bestaan van die versie. Hij trof het document op de aangegeven plaats aan. In een recenter geval kreeg een Nederlandse vrouw, Jacqueline v. S., boodschappen over belangrijke papieren door van de geest van haar overleden vader.

Onbekende geesten
Zo mogelijk nog spectaculairder zijn casussen waarin iemand een onbekende overledene waarneemt en die vervolgens weet te identificeren. Je leest er wel eens over in verband met spookkastelen. Mensen zouden daarbij onafhankelijk van elkaar - en zonder normale voorkennis – juiste indrukken krijgen van bijvoorbeeld ronddolende jonkvrouwen. Ook in de context van bijna-doodervaringen komt dit verschijnsel voor. In relatief veel gevallen nemen patiënten geesten waar die zij nooit eerder hebben gezien. Denk bijvoorbeeld aan ontmoetingen van jonge kinderen met familieleden die al overleden waren voor hun geboorte. Later zijn de kinderen in staat de overledene spontaan op oude portretten (die ze nooit eerder hebben gezien) aan te wijzen.
Bezoekers van terminale patiënten nemen soms spontaan verschijningen van onbekende overledenen aan het sterfbed waar. Hun beschrijvingen van die geesten kunnen exact overeenkomen met overleden geliefden van de stervende.
Zelfs in verband met reïncarnatieonderzoek komen manifestaties van onbekenden voor.
Aanstaande moeders krijgen tijdens de zwangerschap soms indrukken van geesten die bij hen willen incarneren. Daarna blijkt het kind in bepaalde gevallen verifieerbare herinneringen te hebben aan een leven als die bewuste overledene.
Het is niet hier mogelijk het veelzijdige fenomeen uitputtend te behandelen. Wat wel duidelijk lijkt, is dat sommige geestverschijningen niet alleen 'päranormaal' zijn maar ook echt wijzen op contact met een overledene. De nuchterste optie in de niet-materialistische zin is dan ook om dat gegeven gewoon te accepteren en te verwerken in een rationeel wereldbeeld.

Wie is het meest nuchter?
Eigenlijk is het sowieso al moeilijk in te zien waarom we bij voorbaat zouden moeten stellen dat overledenen zich nooit in onze realiteit kunnen manifesteren. Dat is rationeel gezien alleen vanzelfsprekend als er geen leven na de dood kan zijn. Ware nuchterheid en rationaliteit kenmerken zich volgens mij door openheid en het verwerpen van vooroordelen. Natuurlijk moet je zeker niet zomaar alles voor zoete koek slikken. Maar het is regelrecht irrationeel om mogelijkheden die in strijd zijn met je wereldbeeld op voorhand uit te sluiten. Nuchterheid is in zo'n geval niet langer een synoniem voor een verstandige houding, maar voor bekrompenheid en dogmatisme.
Ik heb in de loop der jaren al heel wat mensen horen zeggen dat ze 'veel te nuchter' waren om in paranormale verschijnselen te geloven. Volgens mij is dat een bizarre uitspraak aangezien het helemaal niet vanzelfsprekend is dat die verschijnselen niet bestaan. Men kan toch nooit te nuchter zijn om (nieuwe) feiten onder ogen te zien?

Literatuur
- Gerritsma, T., & Rivas, T. (2007). Gek genoeg gewoon. Deventer: Ankh-Hermes.
- Rivas, T. (2003). Spoken bestaan: geestverschijningen met paranormale informatie. Prana, 135, 75- 85.
- Rivas, T, & Dirven, A. (2004). Dankbaarheid bij overledenen: Twee mogelijke gevallen. Tijdschrift voor Parapsychologie, 2, 16-19.
- Rivas, T., & Dirven, A. (2008). Net als James Chaffin? Nederlandse aanwijzingen voor postume bezorgdheid om nabestaanden. Tijdschrift voor Parapsychologie en Bewustzijnsonderzoek, 2 [378], 9-11.
- Rivas, T., & Dirven, A. (2010). Van en naar het licht. Leeuwarden: Elikser.
- Rivas, T., Dirven, A., & Manussen, I. (2009). Communicaties met overledenen tijdens BDE's. Terugkeer, 20(3), 20-21.


Dit artikel werd in 2010 gepubliceerd in een tijdschrift en in 2013 op txtxs.nl gezet.

Contact: titusrivas@hotmail.com