TitelWetenschappelijk bewijsmateriaal voor 'bovennatuurlijke' wezens
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 7 May, 2011)
Samenvatting
Wat voor een bewijsmateriaal kan er zijn voor het bestaan voor bovennatuurlijke of bovenmenselijke wezens? Een verkenning door Titus Rivas.
Tekst
Wetenschappelijk bewijsmateriaal voor 'bovennatuurlijke' wezens
Geheimzinnige lijkwades, 'toverende' avatars of engelenervaringen; het zijn wonderbaarlijke verschijnselen die de vraag oproepen of er 'wetenschappelijk bewijs' is te vinden voor het bestaan van bovennatuurlijke wezens. Dat is nog niet zo eenvoudig...
door Titus Rivas
De lijkwade van Turijn is een van de meest controversiële religieuze objecten van de christelijke wereld. De linnen wade bevat een opvallend realistische afbeelding van een gegeselde en gekruisigde man. Hij vertoont bijvoorbeeld geen spijkerwonden aan zijn handen maar aan zijn polsen. Dit komt overeen met de manier waarop de Romeinen een kruisiging uitvoerden. Als je iemand zou ophangen aan zijn handen, zouden die bijna onmiddellijk uitscheuren. De traditionele voorstelling van de kruisiging van Christus klopt niet, zodat de wade daar niet op gebaseerd kan zijn. De afbeelding op de lijkwade vormt een soort fotografisch negatief met driedimensionale kenmerken die men pas in de laatste twee eeuwen ontdekt heeft. Zij zou volgens gelovigen ontstaan kunnen zijn op het moment van de lichamelijke opstanding van Jezus. Daarbij zou er zoveel energie zijn vrijgekomen dat er een soort foto op het linnen werd vastgelegd.
Eind jaren 80 voerden geleerden een zogeheten koolstof-14 datering uit om de ouderdom van de wade vast te stellen. Ik weet nog goed hoe teleurgesteld ik was over het resultaat. De lijkwade zou namelijk uit de late middeleeuwen stammen en dus niet meer zijn dan een knappe vervalsing. Er is inmiddels zelfs al gespeculeerd over de maker ervan. Met name Leonardo da Vinci zou een goede kandidaat vormen, ook al leefde hij een paar eeuwen later. Toch zijn er geleerden die vasthouden aan de authenticiteit van de lijkwade. Er zou in hun ogen te veel bewijsmateriaal overblijven dat strijdig is met de vervalsingstheorie. Bijvoorbeeld het feit dat een vervalser veel kennis zou moeten hebben gehad van de manier waarop men meer dan duizend jaar eerder te werk ging bij het kruisigen. Maar ook de koolstof-14 datering zelf zou onbetrouwbaar zijn, omdat men daarbij een verontreinigd gedeelte van de wade gebruikte. Het stukje stof zou volgens sommigen zelfs pas in de middeleeuwen aan de lijkwade toegevoegd zijn toen men haar herstelde na een brand. Volgens tegenstanders zijn deze mogelijkheden misschien niet volledig uit te sluiten, maar wel zeer onaannemelijk. De discussie over de lijkwade is in ieder geval nog steeds niet gesloten.
Goddelijke mensen
Stel nu eens dat het echt vast zou staan dat de lijkwade van Turijn onverklaarbaar is en ook nog uit de eerste eeuw van onze jaartelling stamt. Wat zou dat dan bewijzen? Het zou hoe dan ook aangeven dat het verhaal van de verrijzenis niet zomaar een sprookje van christenen is. Maar dat betekent natuurlijk nog niet dat het dogma dat Jezus de (enige) incarnatie van God was voortaan buiten kijf zou staan. Die doctrine is pas een hele tijd na zijn dood toegevoegd en bovendien vanaf het begin bestreden door allerlei ketterse stromingen. De lijkwade zou wel kunnen aantonen dat er iets heel bijzonders met Jezus aan de hand was, maar toch niet dat we nu allemaal moeten gaan geloven in de heilige drie-eenheid.
Iets dergelijks kun je ook constateren in verband met wonderdoeners in India, zoals bijvoorbeeld de bekende goeroe Sathya Sai Baba. Zijn aanhangers zien in Sai Baba een avatar, een incarnatie van de hindoegod Vishnoe. Sceptici stellen, net als bij de lijkwade, dat er genoeg bewijsmateriaal voor handen is voor een normale verklaring van zijn wonderen. Het materialiseren van heilige as (vibhuti) zou bijvoorbeeld neerkomen op een knappe goocheltruc. Zelfs als die beschuldigingen onterecht blijken, heeft men nog niet direct aangetoond dat Sai Baba werkelijk een avatar is. Parapsychologisch beschouwd zouden de wonderen van de goeroe kunnen berusten op een bijzondere vorm van menselijke psychokinese oftewel 'mind over matter'.
Overigens hebben spectaculaire wonderen uiteraard wel grote gevolgen voor ons mensbeeld. De vermogens van de mens zouden immers veel verder reiken dan doorgaans wordt gedacht. Alleen zou er – enkel op basis van deze paranormale verschijnselen - geen reden zijn om Jezus of Sai Baba te vergoddelijken. Althans niet meer dan in het geval van andere, 'gewonere' mensen.
Wonderbaarlijk
Goddelijke incarnaties zijn volgens mij erg moeilijk te bewijzen, omdat we de grenzen van de menselijke mogelijkheden niet kennen. Er zijn genoeg aanwijzingen voor 'wonderen' die ingaan tegen het materialistische wereldbeeld. Maar de menselijke geest is tot veel meer in staat dan je in een gemiddeld wetenschappelijk handboek leest. Dit geldt zowel voor levenden als voor overledenen. Er zijn veel betrouwbare ervaringen gedocumenteerd waarbij iemand die al gestorven was hoogstwaarschijnlijk ingreep in het leven van een nabestaande. Zo'n interventie maakt die overledene echter nog niet 'bovenmenselijk'.
Ook onderzoek naar mystieke ervaringen biedt volgens mij geen uitweg wat dit betreft. Denk alleen al aan hogere bewustzijnstoestanden bij boeddhistische meditaties waarin helemaal geen godheid voorkomt. Je kunt dit weliswaar zo opvatten dat het boeddhisme als atheïstische stroming de eenheid met God als het ware obstrueert. Uit de ervaring van de boeddhistische mysticus zelf blijkt dat echter helemaal niet. Bovendien kun je het argument even goed omdraaien vanuit het gezichtspunt van het boeddhisme zelf. In dat geval zou de unio mystica met de godheid een projectie zijn van de naïeve geest van de gelovige. Zo kom je er dus niet uit.
Betekent dat nu dat er helemaal geen wetenschappelijke argumenten kunnen zijn voor het bestaan van 'bovenmenselijke' wezens? Nee, dat gaat me te ver. Niet alle soorten wonderbaarlijke verschijnselen kunnen mijns inziens voortgebracht zijn door mensen.
Het ontstaan van het heelal of het 'spontane' begin van de biologische evolutie, zijn niet onze eigen creatie. (Ik weet dat sommige denkers menen dat het menselijk bewustzijn van nu verantwoordelijk is voor het fysieke verleden. Maar die exotische theorie laat ik even buiten beschouwing.) Eventuele aanwijzingen voor een “intelligente ontwerper” achter de Big Bang of evolutie zouden volgens mij echt duiden op het bestaan van een bovennatuurlijke geest. Helaas is het niet mogelijk om alleen op grond van natuurwetenschappelijk bewijsmateriaal vast te stellen om wat voor een schepper het dan precies gaat. Een intelligente ontwerper zou even goed Allah uit de Koran als Vishnoe of de God van de Bijbel kunnen zijn. Of natuurlijk een wezen dat in geen van de (bewaarde) heilige boeken beschreven staat. De natuurwetenschappelijke aanwijzingen alleen bieden daar nog geen uitsluitsel over. We blijven wat dit betreft aangewezen op andere bronnen, zoals de diverse spirituele tradities, de filosofie en de persoonlijke intuïtie.
Ervaringen met lichtwezens
Volgens oosterse tradities, maar bijvoorbeeld ook binnen het wereldbeeld van Emanuel Swedenborg kun je geen scherpe grens trekken tussen mensen en 'hogere wezens'. Engelen, goden of bodhisattva's zouden vroeger (vaak) mensen geweest zijn. Maar wat voor aanwijzingen kennen we eigenlijk voor de realiteit van zulke entiteiten?
Een speciale categorie ervaringen met mogelijke bovennatuurlijke wezens is verbonden aan een andere dimensie. Mensen met een bijna-doodervaring of herinneringen aan een spirituele preëxistentie hebben het vaak over 'wezens van licht'. Dit zijn entiteiten die hen begeleiden of voorbereiden op veranderingen. Ze kunnen zich in allerlei vormen manifesteren, variërend van klassieke engelen met vleugels tot waardige mannen en vrouwen in witte of priesterlijke gewaden. Kinderen met een bijna-doodervaring hebben zelfs ontmoetingen met vertrouwde tekenfilmhelden gemeld. Gaat het hierbij slechts om projecties uit het eigen onbewuste, vergelijkbaar met droombeelden? Waarschijnlijk niet. Soms lijken de wezens informatie te bezitten over een soort levensplan. Ze weten kennelijk wanneer iemand weer terug moet naar de aarde en met welk doel. In theorie kun je dat misschien nog beschouwen als een uiting van onbewuste, diepere kennis van de persoon zelf. Maar vooralsnog lijkt de theorie dat er hogere wezens zijn die waken over zielen op aarde mij toch eenvoudiger.
Dit thema van de 'engelbewaarder' of gids kennen we ook nog uit een andere hoek. De Britse onderzoekster Emma Heathcote-James en de Nederlandse huisarts H.C. Moolenburgh verzamelden ervaringen met engelen. Een groot deel van deze ervaringen draait om een wonderbaarlijke redding uit een levensgevaarlijke situatie. Heathcote-James bespreekt bijvoorbeeld het geval van het meisje Lucy dat overreden was door een vrachtwagen. Het kind werd door drie artsen onderzocht en ze bleek slechts een kleine verwonding aan haar schouder te hebben. Men besloot een röntgenfoto van haar te maken, toen Lucy bijkwam en glimlachte. Ze vroeg: "Waar is die man in het wit?". Een arts dacht dat ze het over hem had, maar Lucy legde uit dat ze een man "in een lange, stralende jurk" bedoelde. De artsen hielden haar handen vast en streelde haar over haar gezicht. Lucy zei dat die man dat ook had gedaan. "Hij streelde mijn gezicht, toen hij de wielen optilde; de wielen raakten mij niet". Slechts een projectie van het meisje zelf? Dat lijkt mij niet bijster waarschijnlijk.
De oplettende lezer zal misschien opgemerkt hebben dat ik het niet over channeling heb gehad in dit artikel. Dat heeft een eenvoudige reden: de ervaringen op dat gebied worden doorgaans actief gezocht door de betrokkenen. Het ligt daarom erg voor de hand dat de meeste gechannelde boodschappen uit het onbewuste van het channelmedium of de aanzitters stammen. Dat diskwalificeert de channelingliteratuur nog niet in levensbeschouwelijke zin. Maar puur wetenschappelijk gezien biedt het gebied waarschijnlijk weinig bruikbaar bewijsmateriaal voor hogere wezens.
Literatuur
- Anderson, J. (1994). Engelenverhalen. Deventer: Ankh-Hermes.
- Gerritsma, T., & Rivas, T. (2007). Gek genoeg gewoon. Deventer: Ankh-Hermes.
- Heathcote-James, E. (2003). Seeing Angels: True contemporary accounts of hundreds of angelic experiences. Londen: Blake Publishing Ltd.
- Moolenburgh, H.C. (1995). Een engel op je pad. Deventer: Ankh-Hermes.
- Moolenburgh, H.C. (2000). Engelen als beschermers en helpers der mensheid. Deventer: Ankh-Hermes.
- Rivas, T. (2007). Hallucinaties of meer? Terugkeer, 18(1), 16.
Dit artikel werd in 2009 gepubliceerd in een tijdschrift en in 2013 op txtxs.nl gezet.
Contact: titusrivas@hotmail.com