Poltergeist: spontane uitbarstingen van psychokinese
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 31 March, 2011)
Samenvatting
Parapsychologisch overzicht van het verschijnsel poltergeist.
Poltergeist: spontane uitbarstingen van psychokinese
Stichting Athanasia is een kritische, onafhankelijke stichting die zich bezighoudt met parapsychologisch, psychologisch en wijsgerig onderzoek naar leven na de dood, persoonlijke reïncarnatie, communicatie met overledenen en de evolutie van de persoonlijke ziel of geest. Daaronder vallen bijvoorbeeld ook onderwerpen zoals buitenzintuiglijke waarneming, psychokinese, fijnstoffelijkheid, en bewustzijn bij dieren. Namens stichting Athanasia schrijft drs. Titus Rivas, met medewerking van Anny Dirven, elke keer een artikel voor Paraview.
In de herfst van 2010 had één van ons, Titus Rivas, wateroverlast in zijn keuken. Kort tevoren had hij een paar vrienden gevraagd om nieuw zeil voor hem te leggen. Tijdens de voorbereidingen constateerde hij al dat er onder het oude zeil een heleboel vocht zat. Hij dacht dat dit misschien nog water was van een ongelukje met de wasmachine van zo'n zeven jaar geleden waardoor de hele keuken blank was komen te staan. Maar Anny Dirven wees er hem op dat dat te lang geleden was gebeurd. Het water dat toen eventueel in de vloer was getrokken kon na al die jaren echt niet meer naar boven komen.
Waterpoltergeist?
Natuurlijk had Titus na het verwijderen van het oude zeil alles netjes opgedweild en zijn behulpzame vrienden begonnen pas een dag of wat later met leggen, nadat de vloer kurkdroog leek te zijn geworden. Weer een kleine week later viel het hem op dat er onder het nieuwe zeil toch nog wat vocht zat. Er waren bobbels ontstaan die je naar de rand van het zeil kon duwen en uit water bleken te bestaan. Weer dweilde hij het water op, maar binnen enkele dagen kwamen er nieuwe vochtbobbels. Het zeil bleek van onderen zelfs al een beetje aangetast te zijn. Uiteraard checkte Titus of de koelkast en wasmachine misschien lekten. Er hoefde maar een klein lekje te zijn om het terugkomen van de plassen water te verklaren. Hij zette daarom de koelkast een tijdje in de doucheruimte en verplaatste de zware wasmachine naar een andere plek in de keuken zelf. Er bleek geen enkel verband te zijn met de wateroverlast. Wel kwam hij erachter dat het water niet van iets bovenop het zeil kwam, maar rechtstreeks van onder de vloer. Het gekke daaraan was dat er nergens een gat in de vloer zat waardoor bijvoorbeeld water uit een kapotte leiding naar boven kon stromen.
Van lieverlee ging Titus serieus denken aan een mogelijke 'poltergeist'. Hij kende verhalen over een zogeheten waterpoltergeist waarbij er zomaar overal in huis vochtige plekken op vloeren en muren verschijnen zonder dat daar een normale verklaring voor bestaat. Zoiets was bijvoorbeeld gebeurd bij een bekend poltergeist-geval uit Enfield (Noord-Londen).
Het gaat bij waterpoltergeist om een paranormaal verschijnsel dat aan de woning, maar ook aan de bewoner gekoppeld kan zijn. In dit geval dacht Titus aan de mogelijkheid dat hij dit verschijnsel zelf had opgewekt, en dan waarschijnlijk door een onbewuste angst dat het helemaal mis zou gaan met het leggen van het nieuwe zeil. Hij had namelijk zoals vermeld al vaker pech gehad met de keukenvloer.
Normale verklaring
Uiteindelijk bleek er toch nog een gewonere verklaring te bestaan in dit geval. Maanden voordat het nieuwe zeil was gelegd had een extern bedrijf, ingehuurd door de woningvereniging, nieuwe afvoerbuizen geplaatst onder de gootsteen en deze verkeerd aangesloten. Daardoor kon het afwaswater niet normaal weglopen via de buizen en had het zich in plaats daarvan opgehoopt onder de vloer. Ongeveer een halve meter verder, ter hoogte van de gootsteen, kwam het water uiteindelijk weer door diezelfde vloer naar boven. Dit was zo'n onwaarschijnlijk fenomeen dat er in totaal nog weken overheen gingen voordat het ingehuurde bedrijf het probleem eindelijk had opgelost. Het nieuwe zeil moest inmiddels trouwens al weer vervangen worden...
De mysterieuze bron van de wateroverlast zorgde voor veel ergernis en natuurlijk onhygiënische toestanden, maar het bizarre avontuur was ook wel leerzaam. In veel boeken over poltergeist staat dat je eerst altijd alle normale, natuurlijke oorzaken moet uitsluiten voordat je serieus gaat denken aan paranormale oorzaken. Titus dacht dit in feite al snel gedaan te hebben en toch bleek er nog een 'aardse' verklaring te bestaan, hoewel die op zich nou niet direct alledaags was.
Deze ervaring bevestigt voor ons hoezeer het parapsychologisch gezien noodzakelijk is om deskundigen in te schakelen in zo'n situatie. Alleen zij kunnen namelijk vaststellen of er toch een bekend natuurwetenschappelijk fenomeen in het spel is. In de sterkste gevallen van poltergeist gaat men daarom steevast op die manier te werk. Men probeert eerst in kaart te brengen wat er precies aan de hand is en gaat vervolgens te rade bij experts. Wateroverlast is bijvoorbeeld bij uitstek iets voor een ervaren loodgieter en problemen met elektriciteit horen onderzocht te worden door medewerkers van een elektriciteitsbedrijf.
Paranormale poltergeist
Een voorbeeld van een zeer grondig onderzochte poltergeist vond tussen de zomer van 1967 en januari 1968 plaats in het Duitse Rosenheim (Zuid-Beieren). Op een advocatenkantoor traden allerlei merkwaardige verschijnselen op, zoals onverklaarbare storingen in het elektriciteits- en telefoonnetwerk die door tientallen personen werden waargenomen. Er werden onder andere steeds weer opnieuw vanzelf bepaalde telefoonnummers gedraaid. Ook de lampen in het kantoor gingen uit zichzelf aan en uit en kopieermachines vertoonden eveneens rare kuren. Vanzelfsprekend lieten de advocaten een onderzoek instellen naar de irritante storingen en er kwam uiteindelijk zelfs de politie aan te pas. Geen van de deskundigen die het kantoor onderzochten kon echter een normale oorzaak vinden.
De Duitse parapsycholoog dr. Hans Bender schakelde uiteindelijk twee natuurkundigen in, Friedbert Karger en Gerhard Zicha, verbonden aan een Max Planck instituut in München. Zij stelden vast dat de elektrische verschijnselen authentiek waren en dat het echt niet ging om bekende natuurverschijnselen. Er bleek uiteindelijk een merkwaardig verband te bestaan tussen de vreemde storingen en de aanwezigheid van een van de medewerkers, de jonge vrouw Annemarie Sch. Bender slaagde erin om op video vast te leggen hoe de lampen begonnen te flikkeren zodra zij het kantoor binnenkwam. De medewerkster bleek het overigens psychisch moeilijk te hebben met bepaalde traumatische ervaringen en waarschijnlijk hingen de vreemde verschijnselen hiermee samen. De poltergeist verdween toen Annemarie op vakantie was en deed zich opnieuw gelden toen ze weer terugkwam.
Uiteraard hebben skeptici getracht deze casus af te doen als niet meer dan boerenbedrog. Maar er zijn zoveel betrouwbare getuigen voor de onverklaarde verschijnselen, waaronder genoemde fysici en een goochelaar, dat dit volgens ons uiterst onaannemelijk is. Daarmee toont het onderzoek in Rosenheim in ieder geval aan dat paranormale poltergeist naar alle waarschijnlijkheid echt bestaat.
Macht over de materie
Bij de casus van Rosenheim bestond er waarschijnlijk een verband tussen de geestelijke gesteldheid van een van de medewerkers van het advocatenkantoor en de intrigerende verschijnselen. De poltergeistactiviteit leek een soort psychokinetische uitdrukking te zijn van de psyche van Annemarie Sch. Haar innerlijke onrust werd weerspiegeld in de chaotische storingen op het kantoor. Hoe men poltergeist verder ook verklaart, dat het een vorm van psychokinese is, een beïnvloeding van de fysieke omgeving door iemands psyche, wordt door parapsychologen bijna algemeen aanvaard.
In Rosenheim werden behalve storingen trouwens nog andere fenomenen gemeld zoals schilderijen die uit zichzelf om hun as draaiden, lampen die heen en weer slingerden en laden die vanzelf open en dicht gingen.
Inmiddels zijn er wereldwijd poltergeistgevallen onderzocht en daaruit blijkt dat er een groot scala aan paranormale gebeurtenissen bij voorkomt. Bekende voorbeelden zijn:
Natuurlijk is het wel van groot belang dat er voldoende betrouwbare getuigen voor zijn en dat bedrog zo goed mogelijk wordt uitgesloten. Helaas komt het nogal eens voor dat een van de betrokkenen de verschijnselen doelbewust vervalst. Dit geldt soms zelfs voor grondig onderzochte gevallen. In geval van bedrog lijkt men vaak 'echte' spontane fenomenen na te bootsen, iets wat imitatieve fraude wordt genoemd. Soms heeft iemand daarbij de bedoeling onderzoekers op de proef te stellen. Het is voor onderzoekers dus altijd heel belangrijk om kritisch te blijven. Hoe dan ook zijn er reeds voldoende betrouwbare onderzoeken uitgevoerd om alle gemelde verschijnselen ten minste serieus te mogen nemen.
De paranormale bron
In gevallen van poltergeist die niet verklaard kunnen worden door normale natuurverschijnselen of bedrog, wordt het de vraag wie of wat er dan wel achter zit. Het van oorsprong Duitse woord poltergeist betekent letterlijk klopgeest. Het verwijst naar een oude overtuiging dat het om manifestaties van duivels (of vergelijkbare wezens) gaat die het erg leuk vinden om mensen het leven zuur te maken. Zulke 'onreine geesten' kunnen het gemunt hebben op specifieke personen en soms zelfs bezit nemen van hun lichaam. Poltergeist zou vaak voorkomen bij mensen met een grote spirituele kracht of opdracht, omdat zij meer dan gemiddeld op de proef worden gesteld door demonen. Natuurlijk moet je om deze verklaring serieus te nemen wel kunnen geloven in het bestaan van demonische krachten. Voor de meeste hedendaagse geleerden geldt dat natuurlijk niet en daarom heeft men inmiddels ook naar andere verklaringen gezocht.
Een neutralere, Engelse term voor poltergeist is Recurrent Spontaneous Psychokinesis, afgekort als RSPK. Het woord geeft aan dat we te maken hebben met herhaaldelijke spontane uitbarstingen van psychokinese.
Er zijn inmiddels twee soorten parapsychologische hypothesen opgesteld die overigens goed met elkaar verenigbaar zijn:
- Poltergeist is gebaseerd op psychokinese van levende personen. De gedachte hierachter is dat alle mensen in principe over sluimerende psychokinetische vermogens beschikken. We hebben het in die zin dus over natuurlijke menselijke vermogens en niet over speciale krachten van demonen. De poltergeist zou daarbij onbewust opgewekt moeten worden, want anders zouden de betrokkenen weten dat ze zelf de bron van de RSPK zijn. Sommige onderzoekers vinden dit zo ver gezocht dat ze deze mogelijkheid eigenlijk niet echt serieus kunnen nemen. Toch is er wel enig bewijsmateriaal voor het bestaan van onbewuste psychokinese. Paranormaal genezers en mensen die een bijna-doodervaring hebben gehad melden regelmatig dat ze onbedoeld een psychokinetische invloed uitoefenen op hun omgeving. Elektrische apparaten kunnen bijvoorbeeld defecten gaan vertonen in hun aanwezigheid en voorwerpen kunnen zomaar verdwijnen en dan weer onverwachts ergens anders opduiken. Anny Dirven is zowel paranormaal genezeres als BDE-er en zij kan hier echt van meepraten. Ze maakt het bijvoorbeeld regelmatig mee dat haar apparatuur zich vreemd gedraagt en iemand heeft al eens opgemerkt dat het lijkt alsof ze een sterk magnetisch veld om zich heen draagt.
Het is helemaal niet zo'n grote sprong om te denken dat bepaalde poltergeistverschijnselen niet van buiten komen, maar van de betrokkenen zelf. Zeker als er bovendien sprake is van een duidelijk 'epicentrum', een persoon die, zoals Annemarie Sch. in Rosenheim, altijd aanwezig is als de verschijnselen zich voordoen. Vroeger dacht men trouwens dat er een verband was met overtollige seksuele energie, omdat veel epicentra tieners of jonge volwassenen bleken te zijn. Tegenwoordig neemt men eerder aan dat poltergeist een uiting is van onbeheerste psychokinetische uitbarstingen of van psychokinese die getriggerd wordt door spanningen en problemen, zonder dat er sprake hoeft te zijn van seksuele frustraties of liefdesverdriet.
- Een aantal onderzoekers wijst op het bestaan van poltergeistgevallen waarin er meer aan de hand lijkt te zijn dan psychokinese van levenden. We hebben het dan over casussen waarin de verschijnselen bijvoorbeeld gepaard gaan met een geestverschijning of met zinvolle boodschappen die door middel van klopgeluiden worden overgebracht. Vaak zijn dit soort gevallen plaatsgebonden, en dan vormen ze in feite een subcategorie van de spookverschijnselen (hauntings in het Engels). Maar als er toch een levend epicentrum is dan lijkt die persoon te fungeren als een soort medium. Daarbij zou de geest van een overledene dan gebruik kunnen maken van de psychokinetische gaven van het medium. In tegenstelling tot poltergeist bij levenden zou de overledene wel bewust psychokinetische verschijnselen kunnen opwekken om uiting te geven aan bepaalde bedoelingen.
Deze twee verklaringen sluiten elkaar zoals gezegd niet uit. Er kunnen twee soorten poltergeist bestaan die wel allebei neerkomen op spontane uitbarstingen van psychokinese. Het is zelfs denkbaar dat bij sommige poltergeistgevallen psychokinese van overledenen en levenden door elkaar heen lopen.
Literatuur
- Bender, H. (1968): Der Rosenheimer Spuk – Ein Fall spontaner Psykokinese. (Ein vorläufiger Bericht). Zeitschrift für Parapsychologie und Grenzgebiete der Psychologie, 11, 104-112.
- Gauld, A., & Cornell, A.D. (1979): Poltergeists. Routledge & Kegan Paul, London, Boston and Henley.
- Karger, F., & Zicha, G. (1968): Physikalische Untersuchung des Spukfalles in Rosenheim. Zeitschrift für Parapsychologie und Grenzgebiete der Psychologie, 11, 113-131.
- Playfair, G.L. (1980). This House is Haunted: The Investigation of the Enfield Poltergeist. Stein & Day.
- Stevenson, I. (1972). Are poltergeists living or are they dead? Journal of the American Society for Psychical Research, 66(3), 233 – 252.
- Wilson, C. (2009). Poltergeist: A Classic Study in Destructive Hauntings (tweede druk). Llewellyn Publications.
Dit artikel werd gepubliceerd in Paraview, jaargang 15, nummer 1, februari 2011, blz. 23-25.
Contact: titusrivas@hotmail.com