God & Philosophy: de slimme zet van een uitgever
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 26 November, 2006)
Samenvatting
Er is veel tumult geweest rond de 'bekering' van de atheïst Antony Flew. De uitgever van zijn boek God & Philosophy gebruikte de aandacht voor een nieuwe druk. Een bespreking van Titus Rivas.
Boekbespreking
Antony Flew. God & Philosophy.
Amherst: Prometheus Books, 2005. ISBN 1-59102-330-0.
Er is de laatste tijd nogal wat ophef geweest over de veronderstelde ‘bekering’ van een bekende atheïst, de analytische filosoof Antony Flew, tot een gematigde positie over het bestaan van een godheid. Het gaat daarbij naar verluidt om het zogeheten deïsme, de stelling dat de werkelijkheid inderdaad geschapen is door een god, maar dat die schepper zich direct na zijn scheppingsdaad heeft teruggetrokken en zich niet meer bemoeit met de wereld.
De uitgever van Flews verhandeling ten gunste van het atheïsme, God & Philosophy, heeft hier slim op ingespeeld door een nieuwe versie uit te brengen met een geactualiseerde inleiding van de auteur zelf. Iemand die de media een beetje gevolgd heeft, verwachtte natuurlijk dat ook de eigenlijke tekst aangepast zou zijn aan de nieuwste inzichten van Flew, maar wat dit betreft komt men toch echt bedrogen uit. Eerlijk gezegd is mijn voornaamste conclusie over de ommekeer in het denken van de filosoof dat hij er niet in slaagt zijn nieuwe overtuiging duidelijk onder woorden te brengen. Hij lijkt inderdaad iets te zien in het zogeheten ontwerp-argument (argument from order to design), namelijk dat er zoveel ‘geïntegreerde complexiteit’ in de natuur bestaat dat je er wel een of andere intelligentie achter moet vermoeden. Maar tegelijkertijd blijkt hij nog steeds grote moeite te hebben met de notie van een onstoffelijke, zuiver geestelijke schepper. De aanname dat een entiteit niet volledig geestelijk kan zijn, is overigens ook de reden waarom Flew een leven na de dood verwerpt. Hij staat daar zelfs om bekend in de filosofie van de parapsychologie.
Het ronduit bizarre aan de nieuwe positie die Flew lijkt in te nemen is dat hij in het boek zelf juist rationele argumenten geeft (met name in hoofdstuk 3) waarom de Intelligent Design-argumentatie waar tegenwoordig zoveel om te doen is, filosofisch gezien geen stand kan houden. Het is erg vreemd dat hij nergens expliciet lijkt in te gaan tegen de redeneringen die hij vroeger aanvoerde, zodat de lezer met een onbevredigd gevoel blijft zitten.
Het boek God & Philosophy is voor mij ook qua oorspronkelijke opzet niet het helderste wijsgerige boek dat ik ooit heb gelezen. De uiteenzetting van argumenten en tegen-argumenten rond het bestaan van een theïstische schepper had volgens mij nog wel wat systematischer gekund. Toch is Flew zeker een interessante en over het algemeen ook consequente denker en dit levert hoe dan ook een aantal belangrijke punten van kritiek op, gericht tegen de traditionele leer van het christendom. Zo wordt de notie van een eeuwige verdoemenis gekenschetst als disproportioneel, omdat geen enkele menselijke wandaad een letterlijk oneindig lijden zou legitimeren. Ook de macabere gedachte dat God plezier schept in het leed van de zondaars in de Hel blijkt moeilijk verenigbaar met het concept van een liefdevolle godheid.
Op enkele punten is de verhandeling ook relevant voor de implicaties van bijna-doodervaringen. Ten eerste is er het vraagstuk van de zogeheten theodicee: hoe kun je het idee van een volmaakt goede godheid verenigen met het bestaan van pijn en ellende in de werkelijkheid? Daarnaast vraagt Flew zich af in hoeverre spirituele en religieuze ervaringen iets zouden kunnen bijdragen aan de filosofische discussie over het bestaan van een god.
Ondanks al het recente tumult rond de persoon Antony Flew is en blijft God & Philosophy vooral interessant door zijn beknopte behandeling van godsbewijzen en andere theïstische argumenten vanuit het perspectief van een goed onderlegde atheïst.
Titus Rivas
Contact: titusrivas@hotmail.com