Het wrede stierengevecht
Geplaatst door
Titus Rivas (publicatiedatum: 8 November, 2006)
Samenvatting
Het stierengevecht en wat je er moreel op tegen moet hebben, door Titus Rivas.
Comité Anti Stierenvechten of waarom u in Spanje geen "corridas" moet bijwonen
door drs. Titus Rivas
Inleiding
"Corridas de toros" zijn onder het grote publiek zo sterk met Spanje verbonden, dat je gerust mag spreken van een stereotype dat tenminste teruggaat tot de vorige eeuw en bizar genoeg zelfs geleid heeft tot een muzikaal meesterwerk als de opera "Carmen" van de Fransman Bizet.
Voor echte liefhebbers van stierengevechten is dit trouwens helemaal niet vreemd, want volgens hen hebben corridas juist alles te maken met kunst. Ze gebruiken daarbij een term die men ook in de flamenco tegenkomt, namelijk "duende" [dwènde], een soort bovennatuurlijke vervoering die de torero tot een extatisch hoogtepunt voert. Net als in de flamenco weerklinkt overigens ook van alle kanten "olé" wanneer de matador zo'n moment zou bereiken. Het macabere daarbij is echter dat men de stier helemaal reduceert tot een symbool. De zwarte stier staat voor de duisternis, de dierlijke en satanische driften die de mens als superieur wezen weet te overwinnen. Iedere toerist die naar Spanje gaat zou tenminste eenmaal naar stierengevechten moeten gaan, zo luidt het credo. Want hoe kun je nu iets veroordelen als je het nooit hebt meegemaakt? In feite zijn het op die manier ook de toeristen die het morbide ritueel van de corridas voor een groot deel in stand houden.
Spanje, het land van de dierenbeulen
In zekere zin is Spanje echt uniek binnen Europa. Het is in allerlei opzichten qua levensgevoel veel middeleeuwser gebleven dan de Westerse landen en heeft ook sterker islamitische invloeden ondergaan. Vaak pakt dat heel positief uit, bijvoorbeeld in de levenskunst waardoor elke gewone dag in Spanje iets bijzonders kan worden (ook voor toeristen), in de muziek en in de gastvrijheid. Veel goeds is ook behouden gebleven wat elders in Europa al heel lang geleden verloren is gegaan. Maar zeker in de houding ten opzichte van dieren is Spanje toe aan een kritische bezinning. Want de Spaanse traditie is echt abominabel op dit punt. Ook hierin is Spanje heel middeleeuws, er zijn talrijke vormen van volkse 'feesten' waarbij allerlei soorten dieren systematisch langdurig worden opgejaagd, gemarteld en gedood. Ze doen wat dat betreft denken aan Nederlandse gebruiken als het gansknuppelen, of aan de verboden hondengevechten. De Spaanse traditie is in de grote lijnen buitengewoon dieronvriendelijk, hoezeer men bijvoorbeeld ook zijn eigen hond ontroerd en subtiel kan bezingen. Het is deze dieronvriendelijkheid die gekoppeld aan de wel degelijk hoogstaande zuidelijke esthetica zoiets absurds als het stierengevecht in het leven heeft geroepen. In zijn oorspronkelijke vorm was dit namelijk niets meer dan een slachting zonder esthetische pretenties. Dit zie je nu nog op talrijke plaatsen in Spanje terug in de vorm van dorpsfeesten waarbij runderen (stieren, koeien en zelfs kalveren) op een chaotische manier massaal worden gekweld en zeker zonder enige duende worden gedood. Als ze niet op het onzalige idee waren gekomen om het stierengevecht een esthetische dimensie te geven, was het veel eenvoudiger geweest om dit af te schaffen als louter barbaars volksvermaak dat niet meer in deze tijd past.
Het tij moet keren
In Spanje is er gelukkig sprake van enige bewustwording aangaande de corridas, bijvoorbeeld in het uitstekende boek "La Vergüenza Nacional" uit 1991 van Luis Gilpérez Fraile. Deze titel betekent "De Nationale Schande" en beschrijft wat voor een martelingen een stier ondergaat voor hij wordt gedood. Hierbij worden niet alleen pijlen maar tevens speren diep in zijn rug gestoken. Het laatste gebeurt door ruiters te paard. De paarden lopen daarbij grote risico's en omdat ze altijd panisch voor de stier worden hun stembanden doorgesneden. Over het algemeen wordt dit bloedige onderdeel van een corrida niet bijster gewaardeerd omdat het natuurlijk niet bepaald esthetisch is. In het algemeen maakt Frailes boek duidelijk dat het bij een corrida om een rituele marteling gaat en om niets anders. De grote stierengevecht-lobby probeert weliswaar heel andere verhalen te verkopen, maar Fraile toont aan dat die nergens op zijn gebaseerd.
In Spanje bestaan inmiddels ook dierenbeschermingsorganisaties zoals ADDA die zich tegen het stierengevecht keren en er bijvoorbeeld voor gezorgd hebben dat stierengevechten plaatselijk worden verboden. Ook een verbod voor minderjarigen op het bijwonen van stierengevechten is iets wat deze organisaties hebben bevochten. In Nederland kennen we het Comité Anti-Stierenvechten en het is een goed idee om donateur te worden voordat je met vakantie naar Spanje gaat. Er is inmiddels ook een internationaal onderzoek gestart met medewerking van dit comité. Schokkend genoeg lopen medewerkers van het C.A.S. zelfs een flink risico doordat er sprake is van een ware stierenvechters-maffia.
Een alternatief voor het stierengevecht
Er is veel duende (vervoering) in Spanje, zeker in het zuiden, Andalucia. De positieve uiting bij uitstek is de flamenco. Het levensgevoel dat er op een verwrongen manier uitkomt in het stierengevecht, komt wel degelijk tot zijn recht in de authentieke uitingen van zowel zigeuners als niet-zigeuners. Vooral artistieke voorstellingen met zang, dans en gitaarmuziek die ook bedoeld zijn voor Spaans publiek, verdienen daarbij de voorkeur.
Jammer genoeg komen er in de flamencocultuur wel weer verwijzingen voor naar de stierengevechten, met name in bepaalde dansstijlen en op affiches die vaak in flamenco-cafés hangen. Bepaalde zangers, en niet altijd de geringste, waren vroeger soms ook stierenvechter. Indien je van echte flamenco houdt, houd je van duende en voor veel onkritische geesten betekent dat dus helaas ook dat je van stierengevechten houdt.
Maar verder is er in de geest en sfeer van de flamenco niets wat de liefhebber verplicht een voorstander van stierengevechten te zijn. Gaat u dus vooral wel naar een flamenco-uitvoering. De echte flamenco is volgens mij wat men als toerist in (Zuid-)Spanje bij uitstek moet bevorderen. Het stierengevecht is daarentegen datgene wat je als toerist bij uitstek moet boycotten. Zodat eens de dag zal komen waarop expliciete verwijzingen naar corridas tijdens een flamenco-concert ondenkbaar worden en het olé alleen nog klinkt omdat er iets wordt gecreëerd, en niet omdat een onschuldig dier het slachtoffer wordt van duistere passies.
(Dit is een licht aangepaste versie van een artikel dat onder dezelfde titel werd gepubliceerd in Leven en laten Leven, juni/juli 1997, blz. 8.)
Artikelen van Titus Rivas over dieren en dierethiek
Spiritualiteit, vrijheid en engagement