Hoofdstuk 13 Parapsychologie en psychologie
Geplaatst door
Parapsychologische Encyclopedie (publicatiedatum: 5 October, 2006)
Samenvatting
Hoofdstuk 13 van de Encyclopedie van de Parapsychologie over de verhouding tussen parapsychologie en psychologie in het algemeen.
Hoofdstuk 13. Parapsychologie en psychologie
Een aantal skeptici staat een totale hervorming van de parapsychologie voor. Wat hen betreft zou de parapsychologie zich niet meer moeten bezighouden met paranormale verschijnselen in objectieve zin, maar uitsluitend met paranormale ervaringen zoals die subjectief worden beleefd. Daarbij vooronderstellen ze overigens dat subjectieve paranormale ervaringen nooit overeenkomen met reële fenomenen. In plaats daarvan beschouwen ze de paranormale ervaring als een apart hoofdstuk van de psychologie. Telepathie bestaat niet volgens dergelijke skeptici, maar er bestaan wel ervaringen die men ten onrechte als telepathisch interpreteert. Herinneringen aan echte vorige levens horen niet in de wetenschap thuis, omdat ze niet bestaan volgens genoemde hervormers. Maar fantasieën over vorige levens die men als echte herinneringen ervaart horen wel psychologische aandacht te krijgen. Doel van een dergelijke benadering van de parapsychologie is uiteraard het terugvoeren van het hele vakgebied tot de psychologie van verkeerde interpretaties en verbeelding. Het kan bijvoorbeeld gaan om vergissingen, onwetendheid of goedgelovigheid maar ook om hallucinaties horend bij een rouwproces, meervoudige persoonlijkheid of psychoses.
Sommige voorstanders van deze benadering gaan nog een stap verder doordat ze beweren de paranormale ‘wanen’ te kunnen reduceren tot afwijkende neurologische processen in specifieke delen van de hersenen.
Veel psychologen en cognitiewetenschappers schijnen een soort minderwaardigheidscomplex te hebben tegenover beoefenaars van de natuurwetenschappen. Ze vinden de methoden ervan veel exacter en preciezer dan die van hun eigen vakgebied en proberen ze zoveel mogelijk te benaderen. Wrang genoeg kunnen daarbij juist de bij uitstek psychologische concepten verdrongen worden en zoveel mogelijk vervangen door ‘natuurwetenschappelijkere’ en neurologische begrippen. Menig parapsycholoog heeft al tot zijn schrik moeten vaststellen dat er juist onder psychologen extra veel weerstand bestond om de parapsychologie als echte, respectabele wetenschap te erkennen. Skeptische psychologen voeren hierbij aan dat ze meer dan anderen verstand hebben van allerlei manieren waarop mensen zichzelf onbewust voor de gek houden. Hoewel dit zeker het geval is, zijn ze zelf vaak weinig bereid om serieus bewijsmateriaal van de parapsychologie echt tot zich door te laten dringen. Het is alsof de parapsychologie als weinig meer gezien wordt dan een raar, irritant obstakel op de weg naar de algehele (natuur)wetenschappelijke bloei en erkenning van de psychologie.
De psychologische benadering van de parapsychologie is een belangrijk wapen in het totale arsenaal van de debunkers. Dit mag echter niet verhullen dat er ook bij de parapsychologie in de eigenlijke, niet-skeptische zin veel raakvlakken met (andere) onderdelen van de psychologie zijn.
Parapsychologie en psychologie
In veel opzichten draait de parapsychologie om verschijnselen die tenminste gedeeltelijk psychologisch zijn, zoals waarneming, herinnering en communicatie. Het is dan ook interessant om vast te stellen waarin de (reële) paranormale psychologische processen overeenkomen met, of juist verschillen van normale psychologische tegenhangers. Dit kan een grote uitdaging vormen voor de functieleer of psychonomie.
Op een vergelijkbare manier is het onderzoek naar persoonlijke evolutie over verschillende incarnaties belangrijk voor de ontwikkelingspsychologie en persoonlijkheidsleer.
De parapsychologie is verder erg belangrijk voor de psychologie doordat ze als geen ander de basis legt voor een wetenschap van de ziel of geest als reële entiteit, in plaats van als slechts een abstracte aanduiding voor beleving of gedrag van organismen. Een psychologie die het enorme belang van de parapsychologie onderkent, ziet in dat psychologische processen niet te reduceren zijn tot neurologische processen en dat de ziel een onsterfelijke factor is die in de loop van een persoonlijke evolutie verschillende lichamen kan bezielen.
Uiteraard is dit alles ook van belang zijn de dierpsychologische theorievorming en voor de vergelijkende psychologie. Tegenwoordig richt die zich nog voornamelijk op biopsychologische overeenkomsten (en verschillen) tussen diersoorten, maar ooit zal men zich ook intensiever afvragen in hoeverre verschillende diersoorten geestelijk overeenkomen qua PSI en persoonlijke evolutie over levens heen. Dit gebeurt nu al op kleinere schaal, bijvoorbeeld in het onderzoek van Rupert Sheldrake naar paranormale vermogens bij huisdieren.
Psychologische scholen
Niet alle bestaande psychologische scholen lenen zich overigens even goed voor een dergelijke bezieling door de parapsychologie. Vooral de volgende vier stromingen bieden daar nu reeds ruimte voor.
De cognitieve psychologie. Ook al is de cognitieve psychologie nu nog vaak teveel gericht op aansluiting bij de neurowetenschappen, het is denkbaar dat ze ooit zal inzien dat het subjectieve bewustzijn geen materieel verschijnsel is, maar het geestelijk leven van een onsterfelijk subject. Ze zou zich dan meer kunnen gaan richten op het onderzoeken van specifiek psychologische processen en hun interactie met de hersenen.
De analytische psychologie. Deze stroming die voortbouwt op het werk van Carl Gustav Jung, heeft altijd het bestaan van (reële) paranormale ervaringen erkend.
De transpersoonlijke psychologie. Dit is een vorm van psychologie die voor een deel zelfs expliciet berust op het bestuderen van paranormale verschijnselen.
De humanistische psychologie. Dit is een van de meest ruimdenkende psychologische scholen met een personalistische inslag. Veel concepten uit de parapsychologie, zoals dat van de persoonlijke evolutie, sluiten goed aan bij theorieën van humanistische psychologen zoals Abraham Maslow en Carl Rogers.
Parapsychologie en sociale wetenschappen
Naast met de psychologie zijn er ook verbanden tussen de parapsychologie en sociale wetenschappen en culturele antropologie. Er kan bijvoorbeeld sociologisch onderzoek worden gedaan naar het voorkomen van bepaalde overtuigingen rond een paranormaal verschijnsel in bepaalde bevolkingsgroepen. Ook kan men uitzoeken welke maatschappelijke of wetenschapsdynamische verhoudingen gunstig of ongunstig zouden zijn voor een bredere acceptatie van de parapsychologie.
Culturele antropologen kunnen parapsychologische methoden gebruiken om meldingen van bepaalde paranormale verschijnselen te onderzoeken onder niet-westerse culturen.
Literatuur
Dean, S.R. D. (ed.) (1975). Psychiatry and mysticism. Chicago: Nelson Hall.
Ellenberger, H. (1970). The discovery of the unconscious. The history and evolution of dynamic psychiatry. New York: Basic Books.
Eisenbud, J. (1983). Parapsychology and the unconscious. Berkeley: North Atlantic Books.
Frankl, V. Man’s search for meaning (diverse drukken).
Jung, Carl Gustav. Analytische psychologie: theorie en praktijk (herdruk). Rotterdam: Lemniscaat.
Maslow, A. (1976). Motivatie en persoonlijkheid. Rotterdam: Lemniscaat.
Overige werken van Abraham Maslow
Rivas, T. (2000). Parapsychologisch onderzoek naar reïncarnatie en leven na de dood. Deventer: Ankh-Hermes.
Rivas, T. (2003). Geesten met of zonder lichaam: pleidooi voor een personalistisch dualisme. Delft: Koopman & Kraaijenbrink.
Werken van Carl Rogers
Tart, Charles (1997). Altered States of Consciousness (gratis web-editie van de auteur).
Wilber, Ken (2001). Denken als passie. Rotterdam: Lemniscaat.
Wolman, B., & Ullmann, M. (1986). Handbook of states of consciousness. New York: Van Nostrand Reinhold.
Drs. Titus Rivas is verbonden aan Stichting Athanasia en is medewerker van o.a. het blad Terugkeer van Stichting Merkawah, ParaVisie, Paraview en Prana.
Rivas is altijd geïnteresseerd in nieuwe ontwikkelingen op parapsychologisch gebied en nodigt u uit uw eigen paranormale ervaringen met hem te delen: titusrivas@hotmail.com
Stichting Athanasia verzorgt bovendien parapsychologische consulten tegen tarieven gekoppeld zijn aan iemands uitkering. (Athanasia is een ideële stichting en de consulten komen uitsluitend ten goede aan haar activiteiten).